1979

Sorry, this entry is only available in Ελληνικά.

by Dimitris Kaltsas

Translation: A. Mantas, D. Kaltsas

A few years ago, a good company of friends (all of us editors of progrocks.gr now) was indulging in its pet pastime, namely listing our top-20 albums for every year since 1966. Due to the obvious objective difficulty the era 1970-1975 comes with, we omitted it, but what is etched in my memory is the mirth my 1979-list was greeted by the gathering. Truth is, excluding Highway to Hell no other well-known album was included, a fact I picked up on rather belatedly. When the well-deserved ribbing and self-sarcasm was over, I committed myself that one day I would elaborate on my picks and argue in public for the uncannily numerous and unreasonably underrated gems of 1979. The day has finally come and I won’t confine myself to that list. A lengthy personal view on the prog/fusion world of 1979 follows and I tried to keep it as concise as possible and cram in it everything remarkable. There you are, to cut off the laughter (or maybe rekindle it?).

Post-Jurassic era

In 1979, progressive rock was going downhill for the first time ever, since its sound was viewed as outdated and the audience was seeking new mainstream heroes in the punk and new wave circuits. The household prog names, the so-called ‘dinosaurs’, were past beyond their prime. Maybe Jethro Tull, Camel, SBB and Banco did reasonably well and remained at a decent level and also Pink Floyd tasted the ultimate success with the important, but also overestimated The Wall, yet other legendary bands put out rather poor releases (consider Barclay James Harvest, Kansas, Mike Oldfield, Renaissance, Beggars Opera as indicative examples) that failed to meet even the lowest of the expectations.

pH7 is one of the greatest albums of the second phase of Peter Hammill’s solo career, the more independent and experimental one, with progressiveness hiding behind the singer-songwriter nature of the songs, intensifying the directness and highlighting the introvert spirit of the leader of VDGG. That same year, Hammill, Phil Collins, Brian Eno, and Peter Gabriel participated in Robert Fripp’s Exposure, one of the most multi-faceted albums of the decade. Experimental, noise, prog, almost metal (Hammill sounds like Rob Halford more than ever here), art-rock, ambient and more parade with great speed in the short tracks of this beloved album, which, among other things, has a characteristic New York scent (it was recorded there).

Steve Hackett’s third album is not just one of the top examples of progressive rock in 1979. It may be impossible to reach the greatness of Voyage of the Acolyte, but it is certainly incomparable to all other albums, standing out for its excellent instrumentation and the musical innovation of the always essential composer and guitarist. In Hackett’s rhythmic parts and solos in Spectral Mornings (as well as those of Andy Latimer in Camel’s I Can See Your House From Here the same year) lies the manual for Steve Rothery’s neo-prog guitar playing four years later.

Speaking of prog dinosaurs in 1979, it quickly comes to mind that Eloy released their seventh album and one of the best in their magnificent catalogue, two years after Ocean (which they probably overcame here). Although the Floyd influences are more than obvious, they match wonderfully with the compositions which are characterized by the typical Eloy energy. Silent Cries and Mighty Echoes was unfortunately the last album with Jürgen Rosenthal and Detlev Schmidtchen, whose keys also remind of Tangerine Dream, as in the third part of the amazing epic The Apocalypse, entitled… Force Majeure!

Progressive electronic

In 1979 synths were a state of the art. The sound of the keys in prog had become much thinner and the electronic side of progressive sound was flourishing. But as with all prog subgenres in 1979, surprises and obscure releases have the lion’s share here as well. Kha-Ym’s 10 ” GMT is an uber underground obscurity with real drums and a mix of electronics with rock, raw and paradoxically interesting with tolerance for Atari sound of course, but let’s not stay there. Take for example Deuter’s new age / ambient kosmiche optimism in the overlooked Ecstasy, Philippe Besombes’s (in some places distorted) experimentations in Ceci est celà with strong Stockhousen influences, Hydravion’s Startos Airlines (with Besombes), the waltz carousel with Roedelius’ minimalist piano in Jardin Au Fou, Igor Wakhévitch’s zeuhly, surreal and avant-garde Let’s Start or Edgar Froese’s first highly digital solo work, The Stuntman. But there are some really special records in the category, at least subjectively. Who can forget Throbbing Gristle’s 20 Jazz Funk Greats, one of the most innovative albums of the year? Industrial and noise alternate with dark ambient and minimal electronic, with a sick humor from the cover and the title to the last note, affecting almost anything relevant since.   

Harmonic Ascendant, Robert Schroeder’s debut, is one of those favorite records that you can easily identify with. This is because the combination of synths with guitar and cello is unique, while the romantic element is rendered with melodic power in Klaus Schulze’s production, forming another gem of the sound that also sounds like nothing before or after 1979.

The artistic power of Voyage Cérébral is inversely proportional to Didier Bocquet’s poor reputation. Being the most loyal Frenchman to the Berlin school, Bocquet deserves a place among the greats of electronic prog due to his second album. Building on the beautiful loops, the variable density of acid synthscapes is set in a dark sonic environment as a prompt for an adventurous and always enjoyable journey.

The seventh album of the French Heldon (Stand By) is not only their best, but also one of the most prophetic in the second half of the 70s. Richard Pinhas’s love of King Crimson’s most experimental period and the aggressive lyricism of zeuhl are experimentally driven – electrically and electronically – into three compositions that are strikingly different and complementary at the same time. Especially the title track sounds so (but so) beyond the 70s that you are amazed by the insightfulness that goes beyond two decades. Click play and the conclusions are yours…

The third part of Eloy’s The Apocalypse mentioned above refers to Force Majeure of course, Tangerine Dream’s ninth studio album released the same year, in which they took a more electric approach that goes far beyond the traditional Berlin sound they themselves built, with a stronger presence of the guitar, returning to pure progressive rock standards. The great commercial success of the album hardly reflects the greatness of the album that stands in the pantheon of the sound that was supposed to be declining in 1979.

How much jazz-rock / fusion can you handle? 

1979, the jazz-rock / fusion releases that are worth mentioning here are a few dozen (some of them are mentioned in other sections below). Memorable releases of the jazzier side are the two albums of the then young Pat Metheny (I personally prefer New Chautauqua), the most humorous album of Carla Bley (Musique Mecanique), the quite ambient Swimming With a Hole in my Body by Bill Connors, the melodic jazz-prog / fusion Just as I Thought by David Sancious, as well as the collaboration of giants Terje Rypdal, Miroslav Vitous and Jack DeJohnette for ECM. The excellent avant-garde folk / jazz fusion band Oregon also released two albums in 1979 including the wonderful Roots in the Sky.

On the rock side of fusion, Jean-Luc Ponty’s A Taste For Passion is eternally wronged, perhaps because it follows two stunning records, as opposed to Dixie Dregs’ half-studio, half-live Night of the Living Dregs. The oddities of the year also include the strangely overlooked The Break Even Point (as well as the debut) of supergroup United Jazz + Rock Ensemble (including: Barbara Thompson, Ian Carr, Wolfgang Dauner, Jon Hiseman, Volker Kriegel, Eberhard Weber) originally formed for the needs of a German television show.

The Swedes Ragnarök played a special prog-fusion on their second album, Fjärilar I Magen, with which they moved away from the intense folk character of their superb debut towards abstract jazzy prog in King Crimson style, which despite the very high level of aesthetics remained in obscurity. 

Out of a huge set of mysterious 1979 releases that remained in obscurity, perhaps the most criminally overlooked is the only record by the Finnish Sukellusvene, Vesi-ja lintumusiikkia, that may have been out of date (absolutely convincing for a 1974 recording), which however remains a hidden gem of the great school of Scandinavian 70s fusion. Equally widely unknown to this day is La grasa de las capitales by Serú Girán from Argentina who perform fusion with jazz-rock elements, typical Argentinean symphonic prog combined with pop, which is atmospheric or even dance music, characterized by high compositional level and rare execution skill.

The investment in composition and non-jazz atmosphere – in stark contrast to the dense playing in American fusion – stands out in the best way in the favorite Quasimodo of the Polish Laboratorium that showed a new path to fusion based on an almost ritualistic, melodic and absolutely balanced jazz-rock without guitar (or any other) obsessions.

Unlike Laboratorium, the fourth solo album of the great Pekka Pohjola has a special position in the history of prog-fusion, just as it deserves. In the magnificent Visitation, the legendary bassist / pianist was at the most mature point of his career and managed not only to give a completely personal sound to fusion, which escapes his love for Zappa and steps on progressive rock with both feet, but also manages to compose and orchestrate material that sounds classic from the first listen.

Bill Bruford is the only musician who has been a member of all three 70s prog giants (Yes, King Crimson, Genesis). Bruford’s playing is the epitome of prog drumming jumping from rock to jazz with unique comfort. One of a Kind is arguably his best solo album in which he achieved the jazz fusion stormy expression of his prog ideas, with his collaborators Jeff Berlin (bass), the legend of Canterbury, Dave Stewart (keyboards) and of course… Allan Holdsworth (he and Bruford were bandmates in UK) who demonstrates the incredible “eloquence” of his fingers with endless melodiousness.

The reference to L ‘Orchestre Sympathique’s only album (which was recorded live but this is unlikely to be understood without the applause) was left last on purpose. Their fusion is like nothing outside French-speaking Canada, retaining its autonomy even within this scene. The references to Québec legends such as Maneige are obvious, with some zeuhl elements (mostly on the bass lines), intense percussion and wonderful flute by François Richard and vibraphone by the leader, Jean Vanasse.

Honorable mentions:

Martin Kratochvíl & Jazz Q – Hodokvas
John McLaughlin – Electric Dreams
Hermeto Pascoal – Zabumbê-bum-á
Tantor – Tantor
Jukka Tolonen – JTB
Venegoni & Co. – Sarabanda
Eberhard Weber – Fluid Rustle

The three Gong in 1979

From the mid-70s the leader of Gong was Pierre Moerlen and in Shamal, Gazeuse! and Expresso II space-prog had been replaced with prog / fusion. In Downwind in 1979, Moerlen decided to turn the band towards more conventional (pop) rock, and the result did not justify this decision, with the huge exception of the epic title track that stands out from the first note. Although Moerlen is listed as a composer, the song sounds like one of the best compositions by Mike Oldfield, who participates along with Steve Winwood, in one of the top prog songs of the year.

At the same time, Daevid Allen, the natural leader of Gong, was in New York, where he collaborated with Bill Laswell and the rest of Material under the name New York Gong and released About Time.

My favorite 1979 Gong album is by far the debut of Gilli Smyth’s and Hari Williamson’s Mother Gong. With Nik Turner playing oboe and Didier Malherbe being amazing throughout the album, Fairy Tales is exactly what the title describes, stepping on both feet in the Canterbury sound, with elements from folk, jazz and classical music and an incredible flow that is mainly due to Gilli’s beautiful narration.

Avant-prog for all tastes

Rock In Opposition (RIO), zeuhl and avant-prog in general was the only progressive subgenre that not only did not weaken over time but retained its niche in the next decade (and to this day of course). The noteworthy samples of this sound in 1979 were many and very different from each other. Art Zoyd’s dark, minimalist Musique Pour L’Odyssee, Julverne’s (also Belgian) bright chamber-prog debut and the classic-ish Lasswig: Un Roi Pour L’Eternité by French band Wapassou are some typical examples. Besides, among the unconventional prog albums of the year, one that stands out is the structured kinda symphonic avant-prog chaos of Emmanuel Booz in the relatively unknown Dans quel état j’erre, his latest and most fusion album. The Canterbury-related sound includes Zyma’s bizarre (but also great) Brave New World and Ma Banlieue Flasque’s sole release, a beautiful, jazzy and humorous album reminiscent of Moving Gelatine Plates, Zappa and Cos. Even more obscure, the unique album by the Italian Orchestra Njervudarov entitled Con le orecchie di Eros is excellent as well as hard to find, maintaining a rare appeal based on the perfect combination of RIO and jazz.

The Brégent brothers’ latest album is one of the most distinctive examples in this section, not just because of its extreme experimentation, but mainly because it is probably more unique than E. Booz’s album mentioned above. Here, the electronic elements are greatly reduced, jazz-rock is the protagonist and Jacque Brégent’s poetic narrations impose the avant-garde element and connect seemingly different compositions that are rendered perfectly, shaping Pour Partir Ailleurs, another hidden gem from Quebec.

Four years after their self-titled debut, where they played an early form of RIO with Canterbury elements, Vortex saw their second (and last) album being released a year late, entitled Les Cycles De Thanatos. By then, the quartet became an eight-member band and the music of Vortex remained dark avant-prog of the highest level with influences from 20th century classical music and pompous zeuhl.

One of the boldest experimental RIO gems of the year was of course Winter Songs by Fred Frith’s Art Bears, but Western Culture, Henry Cow’s swan song (of course Mr. Frith, of course) is even better, their only album without a sock on the cover and perhaps the most chamber and most accessible.

A few years ago, members of Henry Cow supported This Heat in their first steps and history justified them. In the self-titled debut of the extreme avant-garde experimenters, minimalism, noise and musique concrète acquire a legislative purpose and the post-apocalyptic atmosphere that in places is transformed into a feeling of fear is a triumph of aesthetic novelty.

Laurent Thibault, co-founder and producer of Magma, has released only one solo album, the magnificent Mais On Ne Peut Pas Rêver Tout Le Temps, offering a real and unique zeuhl  masterpiece. Based on the sound quality, it is hard to believe that it was released in 1979. Thibault’s orchestration is just as fantastic, managing to get the maximum out of the nine (except himself of course) participants on the album. The varied elements in the music and the atmosphere of the album, led by Thibault’s bass, are incomparable to anything.

If we accept that one of the “objective” goals in avant-prog is the successful but unconventional construction of an uncommon atmosphere, then deservedly Univers Zéro’s Hérésie is considered as one of the most important masterpieces of this sound. Menacing, explosive, sharp, dark, strictly ritualistic and terrifying, it has an adored RIO absoluteness, while at the same time being structurally and expressively dazzlingly innovative. Non-negotiable.

Krautrock in 1979?

The answer to the title is a little, but good and surprisingly ignored. Apart from the “faction” of prog electronic, the classic krautrock sound really declined, as seen for example in the rather unfortunate funk / prog / disco Hey du by Guru Guru. However, the change in the general trend of music in no way justifies underestimating Die Nacht der Seele within the entire Popol Vuh discography. This is a typical example of Florian Fricke’s experiments with ethnic and what would later be called world music. Intensely atmospheric and at times soothing with the voices of Djong Yun and Renate Knaup, it is one of the leading examples of experimental religious music in the 70s.

Günter Schickert remains unknown to the general public to this day for some dark reason. Even if his participation in GAM is not enough to secure reputation, his second album, Überfällig, should be enough to not be ignored today especially by krautrock fans. Achim Reichel’s companion on echo guitar in 1979 released one of the most beautiful later diamonds of the Berlin school. Acid, hypnotic and at the same time intense, this album sounds stylistically unsurpassed even today.

After three mediocre to disappointing records, Embryo added Remigius Drexler (Out of Focus) and Josch Friedemen (Missus Beastly) to their line-up and traveled from Istanbul to Pakistan, Afghanistan and India recording the music they played with (a total of 24) musicians from these countries. The result was Embryo’s Reise, probably the top kraut / prog mix with ethnic / world in 89 varied and exciting minutes.

Symphonic prog

The truth is that I personally have an issue with the symphonic prog sound of the late 70s due to abuse of synths. Thus there’s no reference to the albums of Anyone’s Daughter and Atlas to avoid needless negativity. Fortunately, not everything was like that and from the overproduction of symphonic prog records, few of them differ. The music of the German Neuschwanstein in Battlement (recorded in the Dieter Dierks studios) sounds like neo-prog before its time, with very strong Genesis influences, well-structured tracks, a successful atmosphere and diffuse romance. Similarly, the French symphonic version of Oniris in L’Homme Voilier relies heavily on narrations and dramatization, an typical element of French symphonic prog.

Italy is a traditional stronghold of the symphonic progressive sound, although RPI had lost its momentum in the late 70s (before regaining it a few years later and until today). This brought about a normal quality drop, but fortunately there were some exceptions. The most memorable are the completely unknown Salis who with Dopo Il Buio La Luce claim the title of the best hidden secret of the Italian 70s prog scene.

The first solo album of an Australian, Italian descendant named Mario Millo was also released in 1979. Although he was only 24 years old back then, Millo was already a well-known member of Sebastian Hardie and Windchase and in Epic III he just proved once again that he was one of the top prog rock guitarists of the time with great instrumentation skills and a genuine follower of Andy Latimer. Unfortunately, this particular album is ignored by the vast majority of those who will love it when they discover it.

Japanese symphonic prog is not very famous, but in 1979 one of the most important albums that represent it was released. Shingetsu’s only album was enough to acquire legendary dimensions in the underground prog field internationally, while they are adored by prog fans in their country, and deservedly so. This is a great album, although the Genesis influences were more than obvious especially on stage, mainly because of the Japanese Peter Gabriel, Makoto Kitayama.

The amazing Between Flesh and Divine of the Turks / French Asia Minor is the only reason why their debut, Crossing the Line is so ignored to this day, although it is one of the best examples of melodic symphonic progressive in the unique style of Camel. Having oriental influences and a nostalgic element that is a trademark of this great band, this particular album holds surprises for even the most suspicious listeners.   

Blue Effect (later Modrý Efekt and M. Efekt) is the leading prog band from the Czech Republic to date and perhaps from all over Eastern Europe. Listening to Svět Hledačů one finds it hard to believe that it is hardly the band’s third best album. Although the band’s original fusion character remained in some songs, the shift to lyrical and heavy symphonic prog is obvious and the risk of replacing the bassist with a second keyboardist proved to be a complete success. And that was not even their last great album…

Honorable mentions:

Another Roadside Attraction – Another Roadside Attraction
Jean-Pierre Alarcen – Tableau No. 1
Flame Dream – Elements
Genfuoco – Dentro l’Invisibile
Témpano – Åtabal-Yémal
Tibet – Tibet           

Spanish explosion

Although until the mid-1970s Spain’s productivity in rock music was generally poor, it was no coincidence that an explosion of new bands began after Franco’s death. The same happened, of course, in progressive rock which, while no longer internationally mainstream, in Spain was reasonably still in its infancy, and especially the subgenres of symphonic prog and prog folk. In 1979, some of the albums that stood out were: the debuts of Mezquita and Cai, the second albums of Azahar (Azahar) and Vega (Jara), Sombra y Luz, the third album of the great Triana (although it is nothing like the first two) and the fourth and last album of the Catalan prog-fusion band Iceberg (Arc-en-ciel). Best of all, however, is Crack’s Si Todo Hiciera Crack by Gijon, a European progressive symphonic rock gem, with lyrics in Spanish and RPI-style music with a perfect combination of mellotron and flute. Unfortunately, this was their only album, although their legend has remained intact to this day.

The strangest prog folk

In addition to mixing progressive rock with flamenco, in 1979 a few more prog folk samples were released, completely different from each other, with an unusual style and most of them unknown to the general public. The project of Carnascialia was not just something special for the Italian prog scene at the time. The only album they released probably does not have an exact match with any other to date. This is prog folk with an avant-garde approach and filtering of Mediterranean music from classical and jazz standards with a strong improvisational element. The album is mentioned to this day, due to the participation of Mauro Pagani (ex member of PFM) and of course the one and only Demetrio Stratos who shortly after this release, in which he really shines with his performance, passed away aged 34.

The flourishing of progressive sound in South America since the early 70s was mainly based on the excellent symphonic prog Argentinean scene. That’s where Horizonte appeared in 1978 and one year after their commercially successful debut they released their impressive sophomore album Señales sin Edad and fatally disbanded in 1981. Their forgotten second album is an ideal mix of Andean music with a prog rock element (mainly symphonic) with modern – for the time – instruments and lyricism that stands out ideally at low speeds.

A somewhat similar case to that of Asia Minor mentioned above was the Armenians Zartong who were settled in France. In 1979 their only album was released with music that bridges spacey prog with the traditional music of their country in an unparalleled and unique way.

Canadian rock fans know that in the second half of the ’70s progressive rock was in full bloom. As if forgotten by time, Full Moon Light by Sky Sulamyth from Vancouver sounds like dreamy hippie prog folk with a completely personal character (Sulamyth plays everything). At the same time, the record company Le Tamanoir added two great releases to its catalogue. The beautiful, classic and melodic Carapace Et Chair Tendre by Brèche and the more avant-prog and in places Frippy Le Bureau Central Des Utopies by Conventum are two diamonds of the Québec scene and subjects of ever enjoyable exploration.

The Balkans

By the mid-1970s, the prog scene was stronger than ever in the Balkans. In 1979, Sfinx’s Zalmoxe was released, probably the best album by a Romanian band, a concept album of classic progressive rock with strong symphonic elements. At the same time, the impressive releases from the then united Yugoslavia were numerous. Danes Vceraj In… by Predmestje and Domovina Moja by September (both jazz / fusion bands from Ljubljana) went down in history, although I personally prefer the unique, selt-titled excellent jammy album of the also Slovenian ethno-fusion Sončna Pot (the three bands shared several common members). Ko Zna, was the first solo album of Miki Petkovski, an excellent Skopjan pianist / keyboardist who managed to combine fusion with prog imaginatively, maintaining a cool character thanks to the inspired tracks and excellent orchestration. The album features members of Petkovski’s previous band Smak, as well as three of the four members of perhaps the most important band that ever came out of Northern Macedonia, Leb I Sol. Ručni Rad was also released in 1979, a display of stormy prog / fusion with enhanced pop elements.

As good and important as the above may be, the comparison to the debut of the Serbs Igra Staklenih Perli is rather unfair. The 28-minute album is one of the top examples of psych / space-prog, with Pink Floyd and Hawkwind influences and a few krautrock elements. The depth of the music and the execution level reaches perfection, the acidity and the underground element are unparalleled and if one excludes the production, nothing sounds post-1972 (at most).

Raga prog

Yes, 1979 has some important raga prog too, but after all the above that’s probably not surprising. This particular branch of the progressive sound does not number a total of many bands, but they’re all very special and strikingly different from each other. The Poles Osjan (later Ossian due to their synonymy with a Scottish band) confirm the rule by their completely original mixing of almost primitive traditional elements from Africa, Arabia, the Far East, South America and India through a jazz and at the same time symphonic prism. Księga Chmur is one of their top records in a rather balanced discography.

The music of Codona was just as peculiar, an avant-garde jazz fusion trio with traditional elements from India and many other parts of the world in a multicultural world music mix with a strong raga groove. Their self-titled debut was released in 1979 by ECM and was their best album.       

Clivage was the musical vehicle of guitarist and harpist André Fertier. Their music was a (in my opinion unique) mix of jazz, prog and oriental (basically Indian) music in a rather pompous result. 10 musicians are participating and Fertier’s orchestration is beyond description. Violin, oboe, saxophone, flute, tabla, guitars, keyboards and percussion coexist and co-star in a majestic music feast.

And that’s it for 1979, a year that has historically been on the brink of robotic electronics and pop music fury. A breath before the decade that gave very few important things to rock music except metal, the gems of 1979 seem like the dying roar of the most important and most productive rock music scene as a whole. This year is indeed a major paradox in the decline of progressive rock since the mid-1970s. Similarly paradoxically, but rather logically now, every time someone comes across one of the forgotten prog / fusion gems that were released then, the argument of the “1979 phenomenon” can be reasonably used. No?;             

Από τον Δημήτρη Καλτσά

Μετάφραση: Α. Μαντάς, Δ. Καλτσάς

Πριν λίγα χρόνια με μια καλή παρέα φίλων (όλοι τους είναι συντάκτες του Progrocks.gr σήμερα) είχαμε επιδοθεί στο προσφιλές σπορ της κατάρτισης ενός top 20 προσωπικών αγαπημένων albums για κάθε χρονιά από το 1966 μέχρι σήμερα. Λόγω αυτονόητης αντικειμενικής δυσκολίας το διάστημα 1970-’75 δεν το αγγίξαμε, αλλά εκείνο που μου έμεινε αξέχαστο ήταν το ξέσπασμα σε γέλια όταν έδειξα στην ομήγυρη τις προτιμήσεις μου για το 1979. Η αλήθεια είναι ότι με εξαίρεση το Highway to Hell κανένας ευρέως γνωστός δίσκος δεν συμπεριλαμβανόταν, κάτι το οποίο συνειδητοποίησα και ο ίδιος ελαφρώς καθυστερημένα. Μετά τα δέοντα πειράγματα και τον αυτοσαρκασμό δεσμεύτηκα μια μέρα να απαντήσω αναλυτικά για τις επιλογές μου και να επιχειρηματολογήσω δημοσίως υπέρ των μυστηριωδώς πάμπολλων και περιέργως αδικημένων διαμαντιών του 1979. Η ημέρα αυτή έφτασε και δε θα μείνω στη λίστα εκείνη. Ακολουθεί μια εκτενής προσωπική ματιά στον prog / fusion κόσμο του 1979 με όσο το δυνατό πιο σύντομη αναφορά σε οτιδήποτε εξαιρετικό. Έτσι, για να κοπούν τα γέλια (ή μάλλον να ξεκινήσουν και πάλι).

Μετα-Ιουρασική περίοδος

Το 1979 το progressive rock βρισκόταν στη δύση του για πρώτη φορά, ο περίπλοκος ήχος θεωρούνταν ξεπερασμένος και το κοινό αναζητούσε νέους mainstream ήρωες στο punk και το new wave. Τα μεγάλα prog συγκροτήματα, οι λεγόμενοι δεινόσαυροι, απείχαν φανερά από την ακμή τους. Μπορεί οι Jethro Tull, Camel, SBB και Banco να στάθηκαν σε αξιοπρεπές επίπεδο και οι Pink Floyd να γεύτηκαν την απόλυτη επιτυχία με το σημαντικότατο αλλά και υπερεκτιμημένο The Wall, ωστόσο οι κυκλοφορίες πολλών άλλων θρύλων του είδους (ενδεικτικά: Barclay James Harvest, Kansas, Mike Oldfield, Renaissance, Beggars Opera) ήταν κατώτερες ακόμα και των πιο συγκρατημένων προσδοκιών. Από τη γενικευμένη πτωτική τάση των μεγάλων του prog κάποιοι βέβαια όχι απλώς διασώθηκαν, αλλά μεγαλούργησαν. Οι John Wetton και Eddie Jobson είχαν χαράξει ήδη το δρόμο για το μέλλον του prog ήχου με τους UK και ως τρίο πλέον με τον Terry Bozzio εντυπωσίασαν και πάλι με το Danger Money.

Το pH7 αποτελεί ένα στολίδι στη δεύτερη φάση της προσωπικής καριέρας του Peter Hammill, την πιο ανεξάρτητη και πειραματική, με τον προοδευτισμό να κρύβεται πίσω από την singer-songwriter φύση των κομματιών επιτείνοντας την αμεσότητα και αναδεικνύοντας την εσωτερικότητα του ιδιοφυώς εκσυγχρονισμένου πάλαι ποτέ ηγέτη των VDGG. Την ίδια χρονιά ο Hammill, ο Phil Collins, ο Brian Eno και ο Peter Gabriel συμμετείχαν στο Exposure του Robert Fripp, έναν από τους πιο πολυπρόσωπους δίσκους της δεκαετίας. Experimental, noise, prog, σχεδόν metal (o Ηammill ομοιάζει φωνητικά με τον Rob Halford περισσότερο από ποτέ), art-rock, ambient κ.ά. παρελαύνουν με μεγάλη ταχύτητα στα μικρά κομμάτια του αγαπημένου αυτού album, που συν τοις άλλοις έχει κι ένα «καταραμένο» άρωμα Νέας Υόρκης (εκεί ηχογραφήθηκε).

Το τρίτο album του Steve Hackett δεν είναι απλώς ένα από τα κορυφαία δείγματα progressive rock εν έτει 1979. Μπορεί να είναι αδύνατο να φτάσει το μεγαλείο του Voyage of the Acolyte, αλλά είναι βέβαιο πως δεν αγγίζεται από κανένα άλλο, ξεχωρίζοντας για την εξαιρετική ενορχήστρωση και την μουσική πρωτοποριακότητα του πάντα ουσιώδη και φραστικά φειδωλού κιθαρίστα. Στα ρυθμικά και τα σόλο του Hackett στο Spectral Mornings (όπως και σε αυτά του Andy Latimer στο I Can See Your House From Here των Camel την ίδια χρονιά) βρίσκεται το εγχειρίδιο για το neo-prog κιθαριστικό παίξιμο που τελειοποίησε ο Steve Rothery τέσσερα χρόνια αργότερα.

Μιλώντας για δεινοσαύρους το 1979, στο μυαλό έρχονται γρήγορα οι Eloy που κυκλοφόρησαν τον έβδομο δίσκο τους και έναν εκ των κορυφαίων της πλούσιας πορείας τους, δύο χρόνια μετά το Ocean (το οποίο πιθανότατα ξεπέρασαν εδώ). Αν και οι επιρροές κυρίως από Floyd είναι παραπάνω από εμφανείς, ταιριάζουν καταπληκτικά με τις ποτισμένες με την τυπική Eloy ενέργεια συνθέσεις. Το Silent Cries and Mighty Echoes ήταν δυστυχώς ο τελευταίος δίσκος με τους Jürgen Rosenthal και Detlev Schmidtchen, τα πλήκτρα του οποίου παραπέμπουν ηχητικά και στους Tangerine Dream, όπως στο τρίτο μέρος του συγκλονιστικού epic The Apocalypse, ο τίτλος του οποίου είναι… Force Majeure!

Progressive electronic

Το 1979 τα synths ήταν state of the art. Ο ήχος των πλήκτρων εντός prog είχε λεπτύνει σε μεγάλο βαθμό και η ηλεκτρονική πλευρά του προοδευτικού ήχου άκμαζε. Όπως, όμως, σε όλα τα prog υποείδη το 1979, οι εκπλήξεις και οι obscure κυκλοφορίες έχουν τη μερίδα του λέοντος και εδώ. Το 10 ”GMT των Kha-Ym αποτελεί uber underground μυστηριότητα με πραγματικά drums και μίξη ηλεκτρονικότητας με rock, άγουρο και παράδοξα ενδιαφέρον με ανοχή στον Atari ήχο βέβαια, αλλά ας μη μείνουμε εκεί. Πάρτε για παράδειγμα τον new age / ambient kosmiche οπτιμισμό των Deuter στο αγνοημένο Ecstasy, τους (σε σημεία παραμορφωμένους) πειραματισμούς του Philippe Besombes στο Ceci est celà με έντονες επιρροές από Stockhousen, το Startos Airlines των Hydravion (του Besombes επίσης), τα waltz carousel με μινιμαλιστικό πιάνο του Roedelius στο Jardin Au Fou, το zeuhly, σουρεαλιστικό και avant-garde Let’s Start του Igor Wakhévitch ή την πρώτη έντονα ψηφιακή προσωπική δουλειά του Edgar Froese, το Stuntman. Υπάρχουν όμως και κάποιοι πραγματικά ξεχωριστοί δίσκοι στην κατηγορία, υποκειμενικά τουλάχιστον. Ποιος μπορεί να ξεχάσει το 20 Jazz Funk Greats των Throbbing Gristle, ένα από τα πιο πρωτοποριακά album της χρονιάς; Industrial και noise εναλλάσσονται με dark ambient και minimal electronic, με άρρωστο χιούμορ από το εξώφυλλο και τον τίτλο μέχρι την τελευταία νότα, επηρεάζοντας σχεδόν οτιδήποτε σχετικό έκτοτε.   

Το Harmonic Ascendant, το ντεμπούτο του Robert Schroeder, είναι μία από εκείνες τις περιπτώσεις αγαπημένων δίσκων με τους οποίους εύκολα ταυτίζεται κανείς. Κι αυτό, γιατί ο συνδυασμός των synths με κιθάρα και τσέλο είναι μοναδικός, ενώ το ρομαντικό στοιχείο αποδίδεται με εικονοπλαστική δύναμη σε παραγωγή του Klaus Schulze, μορφώνοντας ένα ακόμα στολίδι του ήχου που και αυτό δε μοιάζει με τίποτα πριν και μετά το 1979.

Το καλλιτεχνικό εκτόπισμα του Voyage Cérébral είναι αντιστρόφως ανάλογο της φήμης που έχει όνομα του Didier Bocquet στο ευρύ κοινό. Όντας ο πιο πιστός Γάλλος στη σχολή του Βερολίνου, ο Bocquet με το δεύτερο album του αξίζει μια θέση ανάμεσα στους μεγάλους του prog ηλεκτρονικού ήχου. Χτίζοντας πάνω στα υπέροχα loops, τα μεταβαλλόμενης πυκνότητας acid synthscapes προτάσσονται σε ηχητικά σκοτεινό περιβάλλον ως προτροπή για ένα περιπετειώδες και πάντα απολαυστικό ταξίδι.

Το έβδομο album των Γάλλων Heldon (Stand By) δεν είναι απλώς το κορυφαίο τους, αλλά και ένα από τα πιο προφητικά του δεύτερου μισού των 70s. Η αγάπη του εγκεφάλου Richard Pinhas για την πιο πειραματική περίοδο των King Crimson και την επιθετική λυρικότητα του zeuhl τροχοδρομείται πειραματικά – ηλεκτρικά και ηλεκτρονικά – σε τρεις συνθέσεις που διαφέρουν εκπληκτικά μεταξύ τους και ταυτόχρονα αλληλοσυμπληρώνονται. Το ομώνυμο κομμάτι ειδικά ακούγεται τόσο (μα τόσο) εκτός εποχής που είναι να απορείς για τη διορατικότητα που υπερβαίνει δύο δεκαετίες. Πατήστε το play και τα συμπεράσματα δικά σας…

Το trolling των Eloy που αναφέρθηκε παραπάνω φυσικά παραπέμπει στο Force Majeure, το ένατο studio album των Tangerine Dream που κυκλοφόρησε την ίδια χρονιά, στο οποίο υιοθέτησαν μια πιο ηλεκτρική προσέγγιση που απέχει από τις επιταγές του παραδοσιακού βερολινέζικου ήχου που οι ίδιοι έχτισαν, με εντονότερη παρουσία της κιθάρας και επιστροφή στα καθαρά progressive rock πρότυπα. Η μεγάλη εμπορική επιτυχία του album δύσκολα αντανακλά την αξία του δίσκου που στέκεται στο πάνθεον του ήχου που φαινομενικά παρήκμαζε το 1979.

Πόσο jazz-rock / fusion αντέχεις; 

Στα τέλη των 70s η σύζευξη rock και jazz διένυε ίσως την πιο παραγωγική της περίοδο, με ποικιλία ύφους που απείχε σε μεγάλο βαθμό από το αρκετά τυποποιημένο fusion των χρόνων που ακολούθησαν. Το 1979 οι σχετικές κυκλοφορίες που είναι άξιες αναφοράς εδώ είναι μερικές δεκάδες (μερικές από αυτές αναφέρονται σε άλλες ενότητες παρακάτω). Από την jazz όχθη αξιομνημόνευτες είναι οι δύο δουλειές του νέου τότε Pat Metheny (προσωπικά προτιμώ το New Chautauqua), το πιο χιουμοριστικό album της Carla Bley (Musique Mecanique), το αρκετά ambient Swimming With A Hole in my Body του Bill Connors, το μελωδικό jazz-prog / fusion Just as I Thought του David Sancious, καθώς και η συνεργασία των γιγάντων Terje Rypdal, Miroslav Vitous και Jack DeJohnette για την ECM. Δύο albums είχαν το 1979 και οι εξαιρετικοί avant-garde folk / jazz fusion Oregon με ανώτερο το υπέροχο Roots in the Sky.

Στην πιο rock πλευρά του fusion, το A Taste For Passion του Jean-Luc Ponty αδικείται αιώνια, ίσως γιατί έπεται δύο εκπληκτικών δίσκων, σε αντίθεση με το ιστορικά δικαιωμένο, μισό studio – μισό live Night of the Living Dregs των Dixie Dregs. Στα περίεργα της χρονιάς περιλαμβάνεται επίσης το παραδόξως αγνοημένο The Break Even Point (όπως και το ντεμπούτο) του supergroup United Jazz + Rock Ensemble (μεταξύ άλλων συμμετείχαν οι: Barbara Thompson, Ian Carr, Wolfgang Dauner, Jon Hiseman, Volker Kriegel, Eberhard Weber) που αρχικά σχηματίστηκε για τις ανάγκες μιας γερμανικής τηλεοπτικής εκπομπής.

Ιδιαίτερο prog-fusion έπαιξαν οι Σουηδοί Ragnarök στο δεύτερο album τους, το Fjärilar I Magen, με το οποίο απομακρύνθηκαν εντυπωσιακά από τον έντονα folk χαρακτήρα του έξοχου ντεμπούτου τους προς abstract jazzy prog με Κing Crimson-ικό ύφος, που παρά το πολύ υψηλό επίπεδο αισθητικής έμεινε στην αφάνεια. 

Μέσα από ένα τεράστιο σύνολο μυστήριων κυκλοφοριών του 1979 που έμειναν στην αφάνεια, ίσως η πιο εγκληματικά παραγνωρισμένη είναι η μοναδική δισκογραφική δουλειά των Φινλανδών Sukellusvene με τίτλο Vesi-ja lintumusiikkia που μπορεί να ήταν εκτός εποχής (πείθει απόλυτα για ηχογράφηση του 1974), αλλά δεν παύει να αποτελεί ένα θαμμένο διαμάντι της σπουδαίας σχολής του σκανδιναβικού fusion των 70s. Ομοίως ευρέως άγνωστο, όμως, παραμένει μέχρι σήμερα το καθόλου underground La grasa de las capitales των Αργεντινών Serú Girán που εδώ αποδίδουν ένα fusion με συστατικά jazz-rock, τυπικό αργεντίνικο συμφωνικό prog συνδυασμένο με pop, με το αποτέλεσμα να είναι από ατμοσφαιρικό έως… χορευτικό σε κάποια σημεία, έχοντας ως γενικά χαρακτηριστικά το υψηλό συνθετικό επίπεδο και την σπάνια εκτελεστική δεινότητα.

Η επένδυση στη σύνθεση και την μη jazz ατμοσφαιρικότητα -σε πλήρη αντίθεση με τη φλυαρία της αμερικάνικης fusion πατέντας- αναδεικνύεται με τον καλύτερο τρόπο στο αγαπημένο Quasimodo των Πολωνών Laboratorium που έδειξαν έναν νέο δρόμο στο fusion βασισμένο σε ένα σχεδόν τελετουργικό, μελωδικό και απόλυτα ισορροπημένο jazz-rock χωρίς κιθαριστικές (ή οποιεσδήποτε άλλες) εμμονές.

Σε αντίθεση με τους Laboratorium, το τέταρτο προσωπικό album του σπουδαίου Pekka Pohjola έχει μείνει στην ιστορία του prog – fusion, όπως ακριβώς του άξιζε. Στο μεγαλειώδες Visitation ο θρυλικός μπασίστας/πιανίστας βρίσκεται στο πιο ώριμο σημείο της μέχρι τότε καριέρας του και επιτυγχάνει όχι μόνο να αποδώσει μία εντελώς προσωπική ηχητική για το fusion, που ξεφεύγει από την αγάπη του για τον Zappa και πατάει με τα δύο πόδια στο progressive rock, αλλά καταφέρνει να συνθέσει και να ενορχηστρώσει υλικό που ακούγεται κλασικό από την πρώτη ακρόαση.

Ο Bill Bruford είναι ο μοναδικός μουσικός που έχει υπάρξει μέλος και των τριών μεγαλύτερων 70s prog συγκροτημάτων (Yes, King Crimson, Genesis). Το παίξιμο του Bruford αποτελεί την επιτομή του prog drumming μεταπηδώντας από την rock στην jazz πλευρά με μοναδική άνεση. Το One of a Kind είναι το κορυφαίο προσωπικό του album στο οποίο πέτυχε την jazz fusion καταιγιστική εκφορά των prog ιδεών του, με συνεργάτες του τον Jeff Berlin (μπάσο), τον θρύλο του Canterbury, Dave Stewart (πλήκτρα) και φυσικά τον… Allan Holdsworth (ήταν μαζί και στους UK) που εδώ επιδεικνύει την απίστευτη «ευγλωττία» των δακτύλων του με αστείρευτη μελωδικότητα.

Η αναφορά στο μοναδικό album των L’ Orchestre Sympathique (το οποίο είναι ζωντανά ηχογραφημένο αλλά αυτό είναι απίθανο να γίνει αντιληπτό χωρίς τα χειροκροτήματα) έμεινε επίτηδες για το τέλος. Εδώ το fusion δεν ομοιάζει με τίποτα εκτός του γαλλόφωνου Καναδά, διατηρώντας ακόμα και εντός της σκηνής αυτής την αυτονομία του. Οι αναφορές στους θρύλους του Québec Maneige είναι φανερές, με ψήγματα από zeuhl (κυρίως στις μπασογραμμές), έντονα κρουστά και πρωταγωνιστές το φλάουτο του François Richard και το βιμπράφωνο του ηγέτη, Jean Vanasse.

Προτείνονται επίσης:

Martin Kratochvíl & Jazz Q – Hodokvas
John McLaughlin – Electric Dreams
Hermeto Pascoal – Zabumbê-bum-á
Tantor – Tantor
Jukka Tolonen – JTB
Venegoni & Co. – Sarabanda
Eberhard Weber – Fluid Rustle

Οι τρεις Gong του 1979

Από τα μέσα της δεκαετίας του ’70 ηγέτης των Gong ήταν ο Pierre Moerlen και στα Shamal, Gazeuse! και Expresso II τη θέση του space prog είχε πάρει το prog / fusion. Στο Downwind του 1979 ο Moerlen αποφάσισε να στρέψει την κατεύθυνση της μπάντας προς πιο συμβατικό (σε σημεία pop-ίζων) rock και το αποτέλεσμα δεν τον δικαίωσε, με τεράστια εξαίρεση το ομώνυμο epic που ξεχωρίζει από την πρώτη νότα. Αν και ο Moerlen αναγράφεται ως συνθέτης, το κομμάτι ακούγεται σαν μία από τις καλύτερες συνθέσεις του Mike Oldfield, ο οποίος συμμετέχει σε αυτό και μόνο μαζί με τον επίσης ιδιοφυή Steve Winwood, σε ένα από τα κορυφαία prog κομμάτια της χρονιάς.

Την ίδια περίοδο ο Daevid Allen, ο φυσικός ηγέτης των Gong βρισκόταν στη Νέα Υόρκη, όπου συνεργάστηκε με τον Bill Laswell και τους υπόλοιπους μετέπειτα Material υπό το όνομα New York Gong. Για το About Time έχουμε γράψει αναλυτικά στο αφιέρωμά μας στον αγαπημένο Daevid (κλικ).

Ο αγαπημένος μου Gong δίσκος της χρονιάς είναι με μεγάλη διαφορά το ντεμπούτο των Mother Gong της Gilli Smyth και του Hari Williamson. Με τον Nik Turner στο όμποε και τον Didier Malherbe να παίζει απερίγραπτα πράγματα, το Fairy Tales είναι επιεικώς παραμυθένιο, πατώντας και με τα δύο πόδια εντός Canterbury, με στοιχεία από τη folk, την jazz και την κλασσική μουσική και με απίστευτη ροή που οφείλεται κυρίως στη πανέμορφη απαγγελία της Gilli.

Avant-prog για όλα τα γούστα

Το Rock In Opposition (RΙΟ), το zeuhl και εν γένει το avant-prog ήταν το μόνο προοδευτικό υποείδος που όχι μόνο δεν εξασθένισε με το χρόνο αλλά διατήρησε το θώκο του και στην επόμενη δεκαετία (και μέχρι σήμερα βέβαια). Τα άξια αναφοράς δείγματα αυτού του ήχου το 1979 ήταν πολλά και πολύ διαφορετικά μεταξύ τους. Το σκοτεινό, μινιμαλιστικό Musique Pour L’Odyssee των Art Zoyd, το – σπάνια για το είδος – φωτεινό chamber-prog ντεμπούτο των (επίσης Βέλγων) Julverne και το κλασσικότροπο Ludwig: Un Roi Pour L’Eternité των Γάλλων Wapassou αποτελούν ενδεικτικές επιλογές υψηλού επιπέδου. Επίσης, μεταξύ των μη συμβατικών prog albums ξεχωρίζει και το συγκροτημένο συμφωνικοειδές avant-prog χάος του Emmanuel Booz στο αδικημένο Dans quel état j’erre, την τελευταία και πιο fusion δουλειά του. Ο σχετικός με Canterbury ήχος περιλαμβάνει το περίεργο (όσο και επιτυχημένο) Brave New World των Zyma και τον μοναδικό δίσκο των Ma Banlieue Flasque, ένα πανέμορφο, jazzy και χιουμοριστικό album που θυμίζει κάτι μεταξύ Moving Gelatine Plates, Zappa και Cos. Ακόμα πιο obscure, το μοναδικό album των Ιταλών Orchestra Njervudarov με τίτλο Con le orecchie di Eros είναι εξαιρετικό όσο και δυσεύρετο, διατηρώντας μια σπάνια θελκτικότητα που βασίζεται στον άψογο συνδυασμό RIO και jazz.

Η τελευταία δισκογραφική δουλειά των αδελφών Brégent είναι ένα από τα πιο ιδιαίτερα ηχητικά αποτελέσματα σε αυτή την ενότητα, όχι βέβαια λόγω ακραίου πειραματισμού, αλλά γιατί είναι ξεχωριστό ίσως περισσότερο και από το album του E. Booz που αναφέρθηκε παραπάνω. Εδώ τα ηλεκτρονικά στοιχεία είναι μειωμένα σε μεγάλο βαθμό, το jazz-rock πρωταγωνιστεί και οι ποιητικές απαγγελίες του Jacque Brégent επιβάλλουν το avant-garde στοιχείο και συνδέουν φαινομενικά διαφορετικού ύφους συνθέσεις που αποδίδονται άψογα, συνδιαμορφώνοντας το Pour Partir Ailleurs, ένα ακόμα καλά κρυμμένο θησαυρό του Québec.

Τέσσερα χρόνια μετά το ομώνυμο ντεμπούτο τους, όπου με Canterbury εργαλεία έπαιξαν μία πρώιμη μορφή RIO, οι Vortex είδαν το δεύτερο (και τελευταίο) album τους να κυκλοφορεί με ένα χρόνο καθυστέρηση, υπό τον τίτλο Les Cycles De Thanatos. Εδώ το κουαρτέτο έγινε οκταμελής μπάντα και η μουσική των Vortex παρέμεινε σκοτεινό avant-prog υψίστου επιπέδου με επιρροές από την κλασσική μουσική του 20^ου αιώνα και το πομπώδες zeuhl στοιχείο.

Ένα από τα πιο τολμηρά πειραματικά RIO διαμάντια της χρονιάς ήταν φυσικά το Winter Songs των Αrt Bears του Fred Frith, αλλά ακόμα καλύτερο είναι το κύκνειο άσμα των Henry Cow (του κ. Frith επίσης βεβαίως) με το Western Culture, τον μοναδικό τους δίσκο χωρίς κάλτσα στο εξώφυλλο και ίσως τον πιο chamber και πιο προσβάσιμο.

Μερικά χρόνια πριν, μέλη των Henry Cow στήριξαν στο ξεκίνημά τους τους This Heat και η ιστορία τους δικαίωσε. Στο ομώνυμο ντεμπούτο των ακραίων avant-garde πειραματιστών ο μινιμαλισμός, ο θόρυβος και η musique concrète αποκτούν νομοτελειακό σκοπό και η post-apocalyptic ατμόσφαιρα που σε σημεία μετουσιώνεται σε αίσθημα φόβου αποτελεί έναν θρίαμβο αισθητικής καινοτυπίας.

O Laurent Thibault, συνιδρυτής και παραγωγός των Magma, έχει μόνο έναν προσωπικό δίσκο στο ενεργητικό του, το Mais On Ne Peut Pas Rêver Tout Le Temps, προσφέροντας ένα πραγματικό και μοναδικό zeuhl διαμάντι. Με βάση την ποιότητα ήχου είναι δύσκολο έως απίθανο να πιστέψει κανείς ότι κυκλοφόρησε το 1979. Η ενορχήστρωση που έκανε ο Thibault εδώ είναι εξίσου φανταστική, καταφέρνοντας να πάρει τα μέγιστα από τους 9 (εκτός του ιδίου φυσικά) συμμετέχοντες στο album. Τα ποικίλα στοιχεία στη μουσική και η ατμόσφαιρα του album, καθοδηγούμενα από το μπάσο του Thibault, είναι ασύγκριτα με οτιδήποτε ως μουσική εμπειρία.

Αν δεχτούμε ότι ένας από τους «αντικειμενικούς» στόχους στο avant-prog είναι το επιτυχημένο αλλά αντισυμβατικό χτίσιμο μιας καθόλου κοινής ατμόσφαιρας, τότε δικαίως το Hérésie των Univers Zéro θεωρείται ως ένα από τα σπουδαιότερα αριστουργήματα αυτού του ήχου. Απειλητικό, εκρηξιγενές, αψύ, σκοτεινό, αυστηρά τελετουργικό και τρομακτικό, έχει μια λατρεμένη RIO απολυτότητα, ενώ ταυτόχρονα είναι δομικά και εκφραστικά εκτυφλωτικά πρωτοποριακό. Αδιαπραγμάτευτο.

Krautrock το 1979;

Η απάντηση στον τίτλο είναι λίγο και καλό και – μαντέψτε – παραδόξως αγνοημένο. Εκτός της “φράξιας” των ηλεκτρονικών, ο κλασικός krautrock ήχος έφθινε, πράγματι, όπως φάνηκε για παράδειγμα στο μάλλον ατυχές funk / prog /disco Hey du των Guru Guru. Ωστόσο, η αλλαγή γενικής τάσης της μουσικής δε δικαιολογεί σε καμία περίπτωση να υποτιμά κανείς το Die Nacht der Seele εντός του συνόλου της δισκογραφίας των Popol Vuh. Πρόκειται για ένα τυπικό δείγμα των πειραματισμών του Florian Fricke με την ethnic και αυτό που αργότερα θα ονομαζόταν world music. Έντονα ατμοσφαιρικό και σε σημεία κατανυκτικό με τις φωνές των Djong Yun και Renate Knaup, αποτελεί ένα από τα κορυφαία δείγματα πειραματικής θρησκευτικής μουσικής εντός 70s.

Για κάποιο σκοτεινό λόγο ο Günter Schickert παραμένει άγνωστος στο ευρύ κοινό μέχρι σήμερα. Ακόμα κι αν η συμμετοχή του στους GAM δεν αρκεί για την εξασφάλιση υστεροφημίας, το δεύτερο album του, Überfällig, θα έπρεπε να είναι αρκετό για να μην αγνοείται σήμερα ακόμα και από λάτρεις του krautrock. Ο συνοδοιπόρος του Achim Reichel στην echo guitar το 1979 παρέδωσε ένα από τα ομορφότερα μεταγενέστερα διαμάντια της σχολής του Βερολίνου. Όξινο, υπνωτιστικό και ταυτόχρονα έντονο, το album αυτό ακούγεται στυλιστικά αξεπέραστο ακόμα και σήμερα.

Μετά από τρεις μέτριους έως απογοητευτικούς δίσκους, οι Embryo πρόσθεσαν στη σύνθεσή τους τους Remigius Drexler (Οut of Focus) και Josch Friedemen (Missus Beastly) και ταξίδεψαν από την Κων/πολη, στο Πακιστάν, το Αφγανιστάν και την Ινδία ηχογραφώντας τη μουσική που έπαιξαν με (συνολικά 24) μουσικούς των περιοχών αυτών. Το αποτέλεσμα ήταν το Embryo’s Reise, η κατά πολλούς κορυφαία δισκογραφική μίξη kraut / prog με ethnic / world σε 89 λεπτά ποικίλα και συναρπαστικά όσο σε ελάχιστα albums.

Συμφωνικό prog

Η μαύρη αλήθεια είναι ότι με τον συμφωνικό prog ήχο των late 70s προσωπικά έχω ένα θέμα λόγω κατάχρησης synths. Εννοώ ότι στα album των Anyone’s Daughter και Atlas δεν υπάρχει αναφορά για να αποφύγουμε αρνητισμούς. Ωστόσο, ευτυχώς δεν ήταν όλα έτσι και από την υπερπαραγωγή σχετικών δίσκων σώζονται με μεγάλη άνεση ουκ ολίγοι. Η μουσική των Γερμανών Neuschwanstein στο Battlement (που ηχογραφήθηκε στα studio του Dieter Dierks) ακούγεται σαν neo-prog πριν την ώρα του, με πολύ έντονες Genesis επιρροές, με καλά δομημένα κομμάτια, επιτυχημένη ατμόσφαιρα και διάχυτο ρομαντισμό. Αντίστοιχα, η γαλλική συμφωνική εκδοχή των Oniris στο L’Homme Voilier βασίζεται σε μεγάλο βαθμό στις απαγγελίες και τη δραματοποίηση, στοιχείο σχεδόν ταυτόσημο του συμφωνικού prog στη Γαλλία.

Η Ιταλία αποτελεί παραδοσιακό προπύργιο του κλασσικότροπου προοδευτικού ήχου, αν και στα τέλη των 70s το RPI είχε χάσει τη δυναμική του (πριν την ανακτήσει κάμποσα χρόνια μετά και μέχρι σήμερα). Όπως ήταν επόμενο, αυτό επέφερε μια φυσιολογική ποιοτική πτώση, αλλά ευτυχώς κι εδώ υπήρξαν εξαιρέσεις. Εκεί ανήκουν οι εντελώς άσημοι Salis που με το Dopo Il Buio La Luce διεκδικούν με καλές πιθανότητες τον τίτλο του πιο καλά κρυμμένου μυστικού της ιταλικής 70s prog σκηνής.

Την ίδια χρονιά κυκλοφόρησε ο πρώτος προσωπικός δίσκος ενός Αυστραλού, απόγονου Ιταλών, ονόματι Mario Millo. Αν και ήταν μόλις 24 ετών το 1979, ο Millo ήταν ήδη καταξιωμένος ως μέλος των Sebastian Hardie και Windchase και στο Epic III απλώς απέδειξε για άλλη μία φορά πως ήταν ένας από τους κορυφαίους prog rock κιθαρίστες της εποχής με σπουδαίες ενορχηστρωτικές ικανότητες και ένα γνήσιο τέκνο του Andy Latimer. Δυστυχώς το συγκεκριμένο album αγνοείται από την συντριπτική πλειοψηφία όσων θα το λατρέψουν όταν το ακούσουν.

To ιαπωνικό συμφωνικό prog δε φημίζεται ιδιαίτερα, αλλά το 1979 κυκλοφόρησε ένα από τα σπουδαιότερα album που το εκπροσωπούν. Ο μοναδικός δίσκος των Shingetsu ήταν αρκετός ώστε να αποκτήσουν θρυλικές διαστάσεις στον underground prog χώρο διεθνώς, ενώ στη χώρα τους λατρεύονται από τους prog οπαδούς και όχι άδικα. Πρόκειται για ένα εξαιρετικό album, αν και ειδικά στη σκηνή οι επιρροές των Genesis είναι παραπάνω από εμφανείς, ειδικά λόγω του Ιάπωνα Peter Gabriel, Makoto Kitayama.

Το καταπληκτικό Between Flesh and Divine των Tούρκων / Γάλλων Asia Minor είναι ο μόνος λόγος που το ντεμπούτο τους, Crossing the Line αδικείται τόσο πολύ μέχρι σήμερα, αν και αποτελεί ένα από τα καλύτερα δείγματα μελωδικού συμφωνικoύ progressive στο μοναδικό στυλ των Camel. Έχοντας ανατολίτικες επιρροές και ένα νοσταλγικό στοιχείο που αποτελεί σήμα κατατεθέν της σπουδαίας αυτής μπάντας, το συγκεκριμένο album επιφυλάσσει εκπλήξεις ακόμα και στους πιο υποψιασμένους.   

Οι Blue Effect (μετέπειτα Modrý Efekt και Μ. Efekt) είναι το κορυφαίο prog συγκρότημα από την Τσεχία μέχρι σήμερα και ίσως από ολόκληρη την ανατολική Ευρώπη. Ακούγοντας το Svět Hledačů δυσκολεύεται κανείς να πιστέψει πως είναι μετά βίας η τρίτη καλύτερη δουλειά του σχήματος. Αν και ο αρχικός fusion χαρακτήρας της μπάντας παρέμεινε σε κάποια σημεία, η στροφή προς το λυρικό και heavy συμφωνικό prog είναι ολοφάνερη και το ρίσκο αντικατάστασης του μπασίστα με δεύτερο κημπορντίστα αποδείχθηκε απόλυτα πετυχημένο. Το ακόμα σπουδαιότερο είναι ότι αυτό δεν ήταν καν το τελευταίο σπουδαίο album τους…

Προτείνονται επίσης:

Another Roadside Attraction – Another Roadside Attraction
Jean-Pierre Alarcen – Tableau No. 1
Flame Dream – Elements
Genfuoco – Dentro l’Invisibile
Témpano – Åtabal-Yémal
Tibet – Tibet           

Ισπανική έκρηξη

Αν και μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του ’70 η παραγωγικότητα της Ισπανίας σε rock μουσική γενικά ήταν φτωχή, μετά το θάνατο του Franco, καθόλου τυχαία, ξεκίνησε μία έκρηξη νέων σχημάτων. Το ίδιο έγινε φυσικά και στο progressive rock που ενώ διεθνώς δεν ήταν πια mainstream, στην Ισπανία εύλογα διένυε ακόμα την πρώτη ακμή του, και κυρίως τα παρακλάδια του συμφωνικού prog και prog folk. Το 1979 μεταξύ άλλων ξεχώρισαν: το ντεμπούτο των Μezquita και Cai, τα δεύτερα album των Azahar (Azahar) και Vega (Jara) το Sombra y Luz, το τρίτο κατά σειρά album των σπουδαίων Triana (αν και υπολείπεται των δύο πρώτων) και το τέταρτο και τελευταίο των prog-fusion Kαταλανών Iceberg (Arc-en-ciel). Το καλύτερο όλων, όμως, είναι με διαφορά το Si Todo Hiciera Crack των Crack από την Gijon, ένα στολίδι του ευρωπαϊκού συμφωνικού progressive rock, με στίχους στα ισπανικά και μουσική στο RPI στυλ με άψογο συνδυασμό mellotron και φλάουτου. Δυστυχώς αυτό ήταν και το μοναδικό album τους, αν και έτσι διατηρήθηκε ανέπαφος ο μύθος τους μέχρι σήμερα.

Το πιο παράξενο prog folk

Εκτός της μίξης του progressive rock με το flamenco στην ιδιαίτερη πατρίδα του, το 1979 κυκλοφόρησαν μερικά ακόμη δείγματα prog folk, εντελώς διαφορετικά μεταξύ τους, με ασυνήθιστο ύφος και στην πλειοψηφία τους άγνωστα στο ευρύ κοινό. Το project των Carnascialia δεν ήταν απλώς κάτι ξεχωριστό για την ιταλική prog σκηνή τότε. Το μοναδικό album που μας άφησαν πιθανότατα δεν έχει ακριβή αντιστοιχία με κανένα άλλο μέχρι σήμερα. Πρόκειται για prog folk με avant-garde προσέγγιση και φιλτράρισμα της μεσογειακής μουσικής από κλασσικά και jazz πρότυπα με ηχοποιητική οργανοπαιξία και έντονο αυτοσχεδιαστικό στοιχείο. Ο δίσκος μνημονεύεται μέχρι σήμερα, λόγω της συμμετοχής του Mauro Pagani (πρώην PFM) και βέβαια του μοναδικού Demetrio Stratos που λίγο μετά την κυκλοφορία αυτή, στην οποία πραγματικά λάμπει με την ερμηνεία του, έφυγε πρόωρα από τη ζωή.

Η άνθιση του προοδευτικού ήχου στη Ν. Αμερική από τις αρχές των 70s οφειλόταν σχεδόν κατά το ήμισυ (ή και παραπάνω) στην Αργεντινή με την εξαιρετική συμφωνική prog σκηνή. Από εκεί ξεπήδησαν το 1978 οι Horizonte και ένα χρόνο μετά το εμπορικά επιτυχημένο ντεμπούτο τους εντυπωσίασαν (όλως περιέργως) λιγότερους με το Señales sin Edad και μοιραία διαλύθηκαν το 1981. Το ξεχασμένο δεύτερο album τους αποτελεί μια ιδανική μίξη της μουσικής των Άνδεων με το prog rock στοιχείο (συμφωνικό κυρίως) με σύγχρονα -για την εποχή- όργανα και λυρισμό που αναδεικνύεται ιδανικά σε μικρές ταχύτητες.

Αντίστοιχη και κάπως παρόμοια περίπτωση με αυτή των Asia Minor που αναφέρθηκαν παραπάνω ήταν οι Αρμένιοι και εγκατεστημένοι στη Γαλλία Zartong. Το 1979 τέθηκε σε κυκλοφορία το μοναδικό album τους με μουσική που γεφυρώνει το spacey prog με την παραδοσιακή μουσική της ιδιαίτερης πατρίδας τους με απαράμιλλο και μοναδικό έκτοτε τρόπο.

Οι λάτρεις του καναδικού rock γνωρίζουν ότι κατά το δεύτερο μισό της δεκαετίας του ’70 το προοδευτικό κομμάτι βρισκόταν σε πλήρη άνθιση. Σαν ξεχασμένο από το χρόνο, το Full Moon Light του Sky Sulamyth από το Vancouver ακούγεται σαν ονειρώδες hippie prog folk με απόλυτα προσωπικό χαρακτήρα (ο Sulamyth παίζει τα πάντα). Ταυτόχρονα, η δισκογραφική εταιρεία Le Tamanoir πρόσθεσε δύο σπουδαίες κυκλοφορίες στο ενεργητικό της. Το πανέμορφο, κλασσικότροπο και υπερμελωδικό Carapace Et Chair Tendre των Brèche και το πιο avant-prog και σε σημεία Frippy Le Bureau Central Des Utopies των Conventum αποτελούν δύο διαμάντια της σκηνής του Québec και πεδία ανέκαθεν απολαυστικής εξερεύνησης.

Βαλκάνια

Στα μέσα της δεκαετίας του ’70 είχε ισχυροποιηθεί η prog σκηνή που άρχισε να σχηματοποιείται λίγα χρόνια πριν στις χώρες των Βαλκανίων. Το 1979 κυκλοφόρησε ο κατά πολλούς κορυφαίος δίσκος από μπάντα της Ρουμανίας, το Zalmoxe των Sfinx, ένα concept album κλασικού progressive rock με έντονα συμφωνικά στοιχεία. Την ίδια περίοδο οι διακριθείσες κυκλοφορίες από την τότε ενωμένη Γιουγκοσλαβία ήταν αρκετές. Το Danes Vceraj In… των Predmestje και το Domovina Μoja των September (και οι δύο jazz / fusion μπάντες από την Ljubljana) έμειναν στην ιστορία, αν και προσωπικά προτιμώ το μοναδικό, ομώνυμο jamm-αριστό album των επίσης Σλοβένων ethno-fusion Sončna Pot (οι τρεις μπάντες συνδέονται ιστορικά με κοινά μέλη). Την ίδια χρονιά κυκλοφόρησε το Ko Zna, το πρώτο προσωπικό album του Miki Petkovski, ενός εξαιρετικού Σκοπιανού πιανίστα και κημπορντίστα που εδώ πέτυχε να συνδυάσει ευφάνταστα το fusion με το prog, διατηρώντας έναν cool χαρακτήρα χάρη στα εμπνευσμένα κομμάτια και την εξαιρετική ενορχήστρωση. Στο δίσκο συμμετέχουν μέλη των παλιόφιλων του Petkovski από τους Smak καθώς και τρία από τα τέσσερα μέλη της σημαντικότερης, ίσως, μπάντας που βγήκε ποτέ από την Βόρεια Μακεδονία, τους Leb I Sol. Το Ručni Rad κυκλοφόρησε το 1979 κλείνοντας τη χρυσή αρχική τριάδα δίσκων του σχήματος, με καταιγιστικό prog / fusion και ενισχυμένα pop στοιχεία εδώ, που παραδόξως δεν ξενίζουν.

Όσο καλά και σημαντικά κι αν είναι τα παραπάνω, η προσωπική αδυναμία στο ομώνυμο ντεμπούτο των Σέρβων Igra Staklenih Perli κάνει τη σύγκριση άδικη. Το μόλις 28λεπτο album αποτελεί ένα από τα κορυφαία δείγματα psych / space-prog, με κύριες επιρροές τους Pink Floyd και τους Hawkwind με ολίγα krautrock στοιχεία. Η ουσιαστικότητα και η εκτέλεση των ιδεών αγγίζει το απόλυτο, η οξύτητα και το underground στοιχείο είναι τερματισμένα και αν εξαιρέσει κανείς την παραγωγή, τίποτα δεν ακούγεται κατοπινό του 1972 (το πολύ).

Raga prog

Ναι, έχει κι απ’ αυτό το 1979, αλλά μετά από όλα τα παραπάνω αυτό πιθανότατα δεν προκαλεί έκπληξη. Το συγκεκριμένο παρακλάδι του προοδευτικού ήχου δεν αριθμεί συνολικά πολλά συγκροτήματα, αλλά πολύ ιδιαίτερα και εντυπωσιακά διαφορετικά μεταξύ τους. Οι Πολωνοί Osjan (αργότερα Ossian λόγω συνωνυμίας με Σκωτσέζικη μπάντα) επιβεβαιώνουν τον κανόνα με την εντελώς πρωτότυπη μίξη σχεδόν πρωτόγονων παραδοσιακών στοιχείων από την Αφρική τη Αραβία, την Άπω Ανατολή, τη Ν. Αμερική και την Ινδία μέσα από ένα jazz και συνάμα κλασσικότροπο πρίσμα. Το Księga Chmur είναι ένας από τους κορυφαίους δίσκους τους σε μία ισορροπημένη δισκογραφία, με τον δικό μας Milo Kurtis (aka Δημήτρης Κούρτης) να είναι βασικό μέλος του κουαρτέτου.

Αντίστοιχα ιδιόμορφη ήταν η μουσική των Codona, ενός avant-garde jazz fusion trio με βασικό του στοιχείο τα παραδοσιακά στοιχεία από την Ινδία και πολλές άλλες περιοχές του πλανήτη σε ένα πολυπολιτισμικό world music αποτέλεσμα με έντονο raga groove. Το ομώνυμο ντεμπούτο τους κυκλοφόρησε το 1979 από την ECM ήταν και ο καλύτερος δίσκος τους.       

Οι Clivage ήταν το μουσικό όχημα έκφρασης του κιθαρίστα και κημπορντίστα André Fertier. Η μουσική τους ήταν μία (κατά τη γνώμη μου μοναδική) μίξη jazz, prog και ανατολικής (κατά βάση ινδικής) μουσικής σε ένα αρκετά πομπώδες ορχηστρικό αποτέλεσμα. Συμμετέχουν 10 μουσικοί και η ενορχήστρωση του Fertier είναι υπεράνω περιγραφής. Βιολί, όμποε, σαξόφωνα, φλάουτο, τάμπλας, κιθάρες, πλήκτρα και κρουστά συνυπάρχουν και συμπρωταγωνιστούν σε ένα μουσικό πανηγύρι.

Αυτά τα «ολίγα» για το 1979, μία χρονιά που ιστορικά βρέθηκε στο μεταίχμιο της ρομποτικής ηλεκτρονικής και pop λαίλαπας. Mία ανάσα πριν τη δεκαετία που στον rock θώκο έδωσε πολύ λίγα σημαντικά πράγματα εκτός metal, τα διαμάντια του 1979 φαντάζουν σαν τον επιθανάτιο ρόγχο της σπουδαιότερης και παραγωγικότερης rock μουσικής σκηνής συνολικά. Η συγκεκριμένη χρονιά αποτελεί πράγματι ένα μεγάλο παράδοξο στην πτώση του progressive rock μετά τα μέσα της δεκαετίας του ’70. Ομοίως παράδοξα, αλλά ωστόσο λογικά πλέον, κάθε φορά που πέφτει κάνεις πάνω σε ένα από τα ξεχασμένα prog / fusion gems που κυκλοφόρησαν τότε, εύλογα επιστρατεύει το επιχείρημα του «φαινομένου του 1979». Όχι;