Αprodite's Child - 666 (1972) / H χούντα της 21ης Απριλίου - Progressive Rock News Portal

Από τον Χρήστο Μήνο

Αλήθεια τι είναι το ελληνικό ροκ; Το φλέγον ερώτημα που κατατρέχει τον Έλληνα μουσικόφιλο και πραγματεύεται τις καταβολές και την ιστορία του ελληνικού ροκ, ταλανίζει και τον γράφοντα. Γιατί διαθέτουμε τόσες λίγες πηγές και επιπλέον γιατί ο ορισμός του είναι μια τόσο ακανθώδης διαδικασία; Μια ευλογοφανής απάντηση είναι πως ο χαρακτηρισμός «ελληνικό ροκ» περισσότερο χαλκεύει ένα εξιδανικευμένο παρελθόν παρά ανταποκρίνεται σε ένα υπαρκτό ιστορικό πλαίσιο στο οποίο μπορούμε να ανατρέξουμε.

Αν θελήσουμε να σκιαγραφήσουμε σε αδρές γραμμές την ιστορία του ελληνικού ροκ επιλέγοντας τους πρωτεργάτες, ποιες είναι οι διαθέσιμες επιλογές; Οι Αprodite’s Child, oι Socrates Drank The Conium, οι Μουσικές Ταξιαρχίες, ο Κώστας Τουρνάς, οι Πελόμα Μποκιού, ο Ηρακλής Τριανταφυλλίδης και μερικοί ακόμα καλυμμένοι από αχλή (λ.χ. οι Ακρίτας). Λιγοστές επιλογές οι οποίες αποκαλύπτουν την ένδεια της ημεδαπούς δισκογραφίας σύμπτωμα της πλημμελούς ανάπτυξης της εν λόγω μουσικής στη χώρα μας. Για αυτό το λόγο το “666” των Aprodite’s Child πρέπει να ιδωθεί ως άθλος που προήλθε από τις πείσμονες προσπάθειες εξαιρετικών μουσικών και δεν πρέπει να παραγνωριστεί το γεγονός πως η ανέλιξη τους κατέστη εφικτή εκτός των συνόρων της Ελλάδας.

Ένας σημαντικός παράγοντας ο οποίος επέδρασε στην ανάσχεση της παγκοσμίως δημοφιλούς ροκ μουσικής στη χώρα μας είναι η μελανή περίοδος της χούντας, η οποία επί επτά συναπτά έτη απέκοψε την Ελλάδα από τις διεθνείς εξελίξεις καθιστώντας την αποσυνάγωγο της Ευρώπης σε πολιτιστικά και όχι μόνο θέματα. Το 1967 είναι η χρονιά-ορόσημο για την Ελλάδα, τότε που η δημοκρατία «μπήκε στο γύψο» από μια ομάδα αρχομανών συνταγματαρχών οι οποίοι επαγγέλθηκαν την «ανάρρωση» του κράτους και την «αποτροπή του κομμουνιστικού κινδύνου», αλλά το μόνο που κατάφεραν ήταν να βυθίσουν τη χώρα στο σκοτάδι της απομόνωσης.

Επτά χρόνια αυταρχικής και άτεγκτης εξουσίας τα οποία συνοδεύτηκαν από καταστολές, απαγορεύσεις και λογοκρισία, διαμόρφωσαν ένα ασφυκτικό πλαίσιο για το πολιτισμό και τις τέχνες. Μονάχα τα κλαρίνα και τα μπουζούκια μεσουράνησαν τότε. Αυτή ήταν η παρακαταθήκη της χούντας των «ελληνοχριστιανικών ιδεωδών» στον ελληνικό πολιτισμό.

Η χούντα της 21ης Απριλίου

Τα γενεσιουργά αίτια της χούντας είναι λίγο πολύ γνωστά: το αποσαθρωμένο πολιτικό σκηνικό (αποστασία) είχε πλήξει το κύρος της δημοκρατίας. Ο σκοτεινός ρόλος του Παλατιού το οποίο με τις μηχανορραφίες του φαλκίδευε την πολιτική σταθερότητα (προετοίμαζε τη “μεγάλη” χούντα των αντιστράτηγων). Η μικρή χούντα των συνταγματαρχών που επικράτησε προήλθε από στελέχη στρατιωτικών οργανώσεων (Ι.Δ.Ε.Α.) τα οποία περίμεναν τη κατάλληλη στιγμή για να βυσσοδομήσουν κατά της εύθραστης δημοκρατίας και το έπραξαν στις 21 Απριλίου. Οι μοναδικοί που γνώριζαν τις δραστηριότητες των πραξικοπηματιών πολύ πριν την εκτροπή του πολιτεύματος ήταν αμερικάνικες μυστικές υπηρεσίες. Άλλωστε οι διασυνδέσεις των δύο πλευρών έχουν αποτυπωθεί σε πλείστα ντοκουμέντα. Ο ρόλος του αμερικάνικου παράγοντα υπήρξε καταλυτικός και αδιαμφισβήτητος για την άνοδο της χούντας, δείγμα της τεράστιας επιρροής που ασκούσαν στα εσωτερικά της Ελλάδας. Η πειθήνια συνεργασία που επέδειξαν οι πραξικοπηματίες καθόλη τη διάρκεια της παραμονής του στην εξουσία έναντι των αμερικανικών συμφερόντων και οι καίριες εξυπηρετήσεις που τους προσέφεραν σε σημαντικές διεθνείς συγκυρίες (λ.χ. ο πόλεμος των έξι ημερών) αποδεικνύουν τους δεσμούς που τους συνέδεαν (οι Η.Π.Α. ήταν μια από τις ελάχιστες χώρες που αναγνώρισαν το καθεστώς).

To 1972 (τη χρονιά που κυκλοφόρησε το “666” των Aprodite’s Child) είχαν αρχίσει να διαφαίνονται οι πρώτες ρωγμές στο καθεστώς τις 21 Απριλίου. Οι «κοινωνικές» μεταρρυθμίσεις που προωθούσε η χούντα προσέκρουσαν στη λαϊκή δυσφορία η οποία αυξανόταν με τη πάροδο των χρόνων. Το 1973 τα αιματηρά γεγονότα της Νομικής με το ξεσηκωμό των φοιτητών καθώς και τα πρώτα κρούσματα απείθειας του στρατού (αντιτορπιλικό “Βέλος”) θα θορυβήσουν το καθεστώς. Το πείραμα της κυβέρνησης Μαρκεζίνη το οποίο απέβλεπε σε μια επίπλαστη φιλελευθεροποίηση του καθεστώτος δεν έπεισε κανέναν. Η ηρωική εξέγερση του Πολυτεχνείου θα διαλύσει τις ψευδαισθήσεις των χουντικών συνιστώντας την κορυφαία πράξη αντίστασης της επταετίας. Η βίαιη και θρασύδειλη καταστολή της εξέγερσης θα αποδειχτεί πύρρειος νίκη για τη χούντα η οποία πλέον κλυδωνίζεται έχοντας χάσει κάθε λαϊκό έρεισμα. Ο Παπαδόπουλος αποκαθηλώνεται και ο Ιωαννίδης αναλαμβάνει τα ηνία.

Υπό την εξουσία του Ιωαννίδη η χούντα θα διαπράξει το μεγαλύτερο της έγκλημα. Η επαίσχυντη ανάμειξη στα εσωτερικά της Κύπρου (με τις νουθεσίες των Αμερικανών) προκειμένου να ανατραπεί ο «επικίνδυνος» Μακάριος θα πυροδοτήσει δραματικές εξελίξεις (1974). Η Τουρκία βρίσκει την κατάλληλη ευκαιρία να εισβάλλει στο νησί: o «Αττίλας» 1 πλήττει αμείλικτα τους Κυπρίους. Υπό το βάρος της ανείπωτης τραγωδίας η χούντα πνέει τα λοίσθια. Η ηγεσία του στρατού αποφασίζει να άρει την υποστήριξη του στο καθεστώς και καλεί τους πολιτικούς σε σύσκεψη προκειμένου να τους παραδοθεί η διακυβέρνηση της χώρας. Αρχικά επιλέγεται ως πρωθυπουργός ο Παν. Κανελλόπουλος αλλά θα προκριθεί ως καταλληλότερη επιλογή ένας πολιτικός εγνωσμένης αξίας ο οποίος είχε ακολουθήσει το δρόμο της αυτοεξορίας στο Παρίσι. Η μορφή του Κωνσταντίνου Καραμανλή η οποία ξεπρόβαλε από το αεροπλάνο του Γάλλου προέδρου Ντ’εστέν στο Ελληνικό θα σηματοδοτήσει την επιστροφή της Ελλάδας στη δημοκρατική ομαλότητα και θα εγκαινιάσει τη μεταπολίτευση.

Aprodite’s Child – 666

Το συγκρότημα ιδρύεται το 1967 (οποία σύμπτωσις…) από τον Βαγγέλη Παπαθανασίου (Forminx) γύρω από τον οποίον συσπειρώνονται μερικοί από τους καλύτερους μουσικούς της εποχής: o μπασίστας και τραγουδιστής των Idols Ντέμης Ρούσσος, o Αργύρης Κουλούρης κιθαρίστας των Juniors και ο Λουκάς Σιδεράς στα ντραμς συνιστούσαν μια ιδιότυπη σύμπραξη αστέρων της εγχώριας μουσικής. Τα πρώτα βήματα της νεοσύστατης μπάντας θα γίνουν δίπλα στον Γιώργο Ρωμανό υπό το προσωποπαγές όνομα Vangelis and his band και θα κυκλοφορήσουν το “In concert and in studio” και ένα 45άρι με ορχηστρικές εκτελέσεις κομματιών του Ρωμανού. Αυτές οι δραστηριότητες έμελλαν να είναι οι τελευταίες της μπάντας στην Ελλάδα. Το στρυφνό περιβάλλον της εσωστρέφειας που επέβαλε η δικτατορία περιόριζε στο ελάχιστο τις ευνοϊκές προοπτικές ανέλιξης της μπάντας και αποφασίστηκε η μετανάστευση στο εξωτερικό.

Προορισμός της μπάντας ήταν το Λονδίνο, η ευρωπαϊκή πρωτεύουσα-Μέκκα των τεχνών ήταν ιδεατή επιλογή. Τελικά δε θα πάνε ποτέ εξαιτίας γραφειοκρατικών κωλυμάτων. Το Παρίσι, ο έτερος πόλος της ευρωπαϊκής κουλτούρας, θα γίνει η έδρα τους. Στη Γαλλία θα έχουν όλα τα εχέγγυα να δισκογραφήσουν και να διαδώσουν το όνομα τους σε πανευρωπαϊκό επίπεδο. Το 1968 κυκλοφορούν το πρώτο τους δίσκο, το “End of the world“. ένα εξαιρετικό δείγμα μελωδικής και εκλεπτυσμένης pop μουσικής με ψυχεδελικά στοιχεία. Το “Rain And Tears” που περιέχεται στο δίσκο θα γίνει μια ανέλπιστη επιτυχία κυρίως λόγω των πολιτικών συγκυριών. Η Γαλλία το Μάη του ’68 βίωνε τον πιο ταραγμένο μήνα της μετά το Β’ παγκόσμιο πόλεμο με την εξεγερμένη νεολαία να διαδηλώνει κατά του γηρασμένου κατεστημένου. Τα δακρυγόνα που επιστρατεύτηκαν από την αστυνομία για την αντιμετώπιση των χειμαρρωδών διαδηλώσεων έγιναν ιδιαζόντως ανεκτά από τους διαδηλωτές υπό τους ήχους του “Rain And Tears”, ένα ερωτικό κομμάτι στην υπηρεσία της εξέγερσης! Η επιτυχία του δίσκου γνωστοποίησε τους Aprodite’s Child σε ένα ευρύτατο ακροατήριο και τους επέτρεψε να επανέλθουν ένα χρόνο αργότερα με καινούργιο δίσκο το “It’s Five o’ Clock“. Ο δίσκος είναι σαφώς υποδεέστερος του πρώτου, αλλά η πορεία της μπάντας συνεχίζει να είναι ανοδική.

Ο τρίτος δίσκος της μπάντας το “666” ήταν ο πιο φιλόδοξος της μπάντας. Ένα μεγαλεπήβολο εγχείρημα το οποίο κατέταξε το όνομα της μπάντας στα κορυφαία σχήματα της ροκ μουσικής. Με ανανεωμένη σύνθεση, καθώς ο Κουλούρης επέστρεψε στο συγκρότημα (είχε παραμείνει στην Ελλάδα για την εκπλήρωση των στρατιωτικών του υποχρεώσεων) και με τη πολύτιμη συμβολή Χάρη Χαλκίτη στο μπάσο, ο ήχος της μπάντας θα εκτοξεύετο σε άλλες διαστάσεις εν συγκρίσει με την προηγούμενη δισκογραφία τους, όντας πιο πολυσυλλεκτικός και πολυδιάστατος. Επιπροσθέτως, η ανάμειξη προσωπικοτήτων όπως η Ειρήνη Παππά ο Κώστας Τσαρούχης και φυσικά ο Κώστας Φέρρης στη διαμόρφωση του δίσκου προσέδωσαν στο τελικό αποτέλεσμα την αύρα του κλασικού.

Η προκλητική για την εποχή θεματολογία του δίσκου ήταν μια μεγαλοφυής σύλληψη του Κώστα Φέρρη. Το βιβλίο της Αποκάλυψης του Ιωάννη ένα από τα αμφιλεγόμενα κείμενα του χριστιανισμού το οποίο περιγράφει την συντέλεια του κόσμου, ήταν η βάση πάνω στην οποία βασίστηκε ο δίσκος. Ένα κατεξοχήν αλληγορικό κείμενο το οποίο με την αμφισημία του ασκεί μια ιδιαίτερη γοητεία σε πιστούς και μη περιγράφοντας την έσχατη μάχη των δυνάμεων του καλού και του κακού και την τελική επικράτηση του καλού μετά από μία ανηλεή αναμέτρηση ενδεχομένως να έχει και πολιτική χροιά. Κατά μία εκδοχή, το βιβλίο στοχεύει στην καυτηρίαση του πολιτικού γίγνεσθαι της εποχής του: ο παντοδύναμος αυτοκράτορας που διαφεντεύει το κόσμο είναι η προσωποποίηση του απόλυτου κακού. Εκδοχή που δεν απέχει από τον επαναστατικό πυρήνα του πρώιμου χριστιανισμού που ήθελε να αντιστρατευτεί τις επικρατούσες θρησκείες θεωρώντας τες κίβδηλες και επιδίωκε να εκθεμελιώσει την καθεστηκυία τάξη ως πηγή διαχρονικών αδικιών. Ίσως για αυτό λόγο ο δίσκος απηχεί, κατά κάποιο τρόπο, το επαναστατικό πνεύμα του Μάη του ’68.

Η μπάντα δεν εξιστορεί κατά γράμμα το βιβλικό υλικό, αλλά το παρουσιάζει σαν ροκ όπερα με σχεδόν κινηματογραφική δομή: ένας περιοδεύων θίασος απαρτιζόμενος από ηθοποιούς, χορευτές και μουσικούς παρουσιάζει ενώπιον του κοινού μια παράσταση βασισμένη στην Αποκάλυψη. Ένα αφηγητής έχει αναλάβει την παρουσίαση των δρωμένων (John Forst). Άξαφνα η πραγματική Αποκάλυψη του Θεού λαμβάνει χώρα εκτός του τσίρκου. Το κοινό εκστασιάζεται θεωρώντας το μέρος της παράστασης. Ο αφηγητής είναι ο μόνος που αντιλαμβάνεται το επερχόμενο τέλος και συγκλονίζεται. Στο τέλος το σκέπαστρο του τσίρκου θα πάψει να είναι το σύνορο ανάμεσα στη μυθοπλασία και στον πραγματικό κόσμο…

Ο δίσκος διέθετε μια ακόμα ιδιαιτερότητα: χωρισμένος σε 2 μέρη (ήτοι 2 LP) δίνει τον απαραίτητο χώρο στις συνθέσεις να ξεδιπλωθούν. Το ψυχεδελικό και προοδευτικό ροκ με έντονες επιρροές από την ελληνική παραδοσιακή μουσική που συνδύαζε λυσιτελώς το κλίμα της εποχής με τη ιδιαίτερη αύρα της ανατολής δεν είχε προηγούμενο.

Το “System” με το οποίο αρχίζει ο δίσκος είναι εμπνευσμένο από τον Abbie Hoffmann και το μανιφέστο του (“Fuck the system”). To “Babylon” που ακολουθεί είναι ένα υπέροχο ροκ κομμάτι με χαρακτηριστική κιθάρα (στα ντραμς βρίσκεται ο Vangelis!). Το “Loud, loud, loud” έχει μια απίστευτη ατμόσφαιρα με ένα μικρό αγόρι (γιος Έλληνα πρέσβη) να αφηγείται με συνοδεία πιάνου. Το “Four Horsemen”, το πιο γνωστό τραγούδι του άλμπουμ, ξεκινάει με την υπέροχη φωνή του Ντέμη Ρούσσου και σταδιακά αποκτά όλο και πιο έντονο ρυθμό βοηθούντος του κιθαριστικικού σόλο (ανεκτίμητη η επάνοδος του Κουλούρη στη μπάντα). Το ορχηστρικό “Lamb” διατρανώνει τις επιρροές από την ελληνική παράδοση όπως και το “Seventh Seal” με την έντονη αφήγηση που προεικονίζει στιχουργικά τις εφιαλτικές προοπτικές για την ανθρωπότητα, ”And when the Lamb opened the Seventh Seal, Silence above the Skies”. Το “Aegean Sea” είναι ένα ακόμα ατμοσφαιρικό κομμάτι-άθλος του Βαγγέλη Παπαθανασίου που θυμίζει Pink Floyd και το ακολουθεί το εξίσου ατμοσφαιρικό, ολιγόλεπτο, “Seven Bowls”. Το “Marching Beast” ξαφνιάζει με την avant-garde αισθητική του. “Το Βattle Of Locusts” μας επαναφέρει στο ροκ όπως και το “Do It” το οποίο έχει ένα ξέφρενο ρυθμό (αναφορά στο ομώνυμο βιβλίο του Jerry Rubin). Μετά το σύντομο avant-garde “Tribulation” ακολουθεί το funky “The Beast” θυμίζοντας αρκετά Zappa με το συγκρότημα να συννεοείται στα ελληνικά κατά τη διάρκεια του κομματιού. To “Όφις” κλείνει τη πρώτη πλευρά με τη φωνή του Τσαρούχη να απαγγέλει μια διάσημη φράση από την παράσταση θεάτρου σκιών «Καραγκιόζης, ο Μέγας Αλέξανδρος και το καταραμένο Φίδι».

Το “Seven Τrumpets” ανοίγει πανηγυρικά το δεύτερο δίσκο και το ακολουθεί το υπέροχο “Altamont” με τα jazzy πλήκτρα να έχουν πάλι πρωτεύοντα ρόλο χρωματίζοντας εύστοχα την καθηλωτική αφήγηση. Το “Wedding Of The Lamb” με την ανατολίτικη μουσική φιλτραρισμένη σε δυτικά πρότυπα αναδίδει μια ξεχωριστή ατμόσφαιρα. Το “The Capture Of The Beast” βασίζεται σε κρουστά και είναι διανθισμένο με πλήκτρα. Στο “Infinity” συμμετέχει η Ειρήνη Παππά η οποία περιελθούσα σε διονυσιακή έκσταση κραυγάζει: “I was, I am, I was, I was, I am to come…” Πρόκειται και για το πλέον αμφιλεγόμενο κομμάτι του δίσκου που θεωρήθηκε πως ερχόταν σε σύγκρουση με τα χρηστά ήθη της εποχής και προξένησε την κατακραυγή των απανταχού πουριτανών. Το “Hit And Hunc (Here And Now)” είναι ένα όμορφο κομμάτι με πιασάρικη μελωδία. Η κορύφωση ολόκληρου του δίσκου είναι το “All The Seats Are Occupied”, ένα έπος εικοσάλεπτης διάρκειας που υπερακοντίζει σε βάθος, ποιότητα και έμπνευση τεράστια ονόματα της εποχής. Θέματα από τραγούδια του δίσκου συνυφαίνονται σε ένα ασύλληπτο ψυχεδελικό όργιο του οποίου η δομή είναι καθηλωτική μέχρι το τελευταίο λεπτό (ή μέχρι το τέλους το κόσμου;). To “Break” ολοκληρώνει με μελίρρυτο τρόπο το άλμπουμ.

O δίσκος κυκλοφόρησε 1972 ενώ η μπάντα είχε ήδη διαλυθεί εξαιτίας διαφωνιών που άπτονταν τη μουσική κατεύθυνση του συγκροτήματος. Η προκλητική θεματολογία και η ερμηνεία της Παππά ήταν οι λόγοι που η εταιρία τους καθυστέρησε την κυκλοφορία του άλμπουμ κατά 2 χρόνια. Τα μέλη της μπάντας ακολούθησαν αυτόνομες πορείες με τεράστια επιτυχία ειδικά ο Ντ. Ρούσσος και ο Β. Παπαθανασίου.

Η Ελλάδα μετά την πτώση της χούντας εισήλθε σε μια νέα εποχή. Η ένταξη της χώρας στην Ευρωπαϊκή Ένωση ήταν ένα τεράστιο βήμα. Ακολούθησαν τα ξέφρενα χρόνια της «αλλαγής» του πράσινου ήλιου τα οποία άφηναν πίσω τους χαλεπούς καιρούς της πολιτικής ανασφάλειας. Η άνθηση της οικονομίας τη δεκαετία του ’90 συνοδεύτηκε από μια παρατεταμένη μακαριότητα η οποία κορυφώθηκε με την διοργάνωση των Ολυμπιακών αγώνων. Δυστυχώς οι εξελίξεις των τελευταίων χρόνων απομυθοποίησαν το ελληνικό οικοδόμημα και κατέδειξαν τις σαθρές του βάσεις.

Μέσα σε ένα κατακερματισμένο τοπίο απογοήτευσης όπως η σημερινή Ελλάδα είναι θεμελιώδες να ανακαλύπτουμε αξίες οι οποίες αναμετρώνται με το υψηλό. Σε καιρούς γενικευμένης αβεβαιότητας είναι αναγκαίο να προσφεύγουμε σε έργα που ορίζουν «το αληθές ως διαρκές χρέος, το κοινό και το κύριο ως παντοτινή έγνοια»[1]. Το “666” των Aprodite’s Child είναι έργο τέτοιας πνοής.