by Paris Gravouniotis
Translation: Alexandros Mantas
Progressive rock and 80’s. Two terms that when combined in the same sentence mean nothing but the downfall of the genre in the better part of the collective conscience of progressive rock fans. By the end of the 70s, prog was deemed as dinosaurish by some critics, mostly because of the trap of the excessive showing-off that most of the successful bands fell into, as well as the fact that this particular music meant less and less to the audience. It is not a coincidence that it was pigeonholed as music for the sake of music. This resulted in the boom of punk rock and post punk / dark wave which were more straightforward but they lacked of course musicality and technique which sometimes were replaced by cheap aesthetics. But this is half the truth because if we take a look at the prog releases during the punk outbreak (1977-1979) we will conclude that this decline was more commercial than artistic. Nevertheless, this view was shared by the audience and critics alike, to the point that the word progressive was equivalent to hubris during the 80’s. Let’s take a closer look then to the “lean years” of the genre, starting off with the works of the great bands of the 70’s and afterwards we will delve into the underground.
The aforementioned negative view about progressive left no other choice to most of the bands than modifying their style, add synths to their sound and become more commercial in the negative sense of the word. On the heels of the economic disaster of The Wall tour, as well as the tensions between band members, Pink Floyd entered the studio to record The Final Cut without Richard Wright, who parted ways without fuss because he didn’t put forward any material. As a three-unit band, Roger Waters was the man on the helm and that was crystal clear on the outcome, which would make no difference if it was released under his name, a record that was consisted of leftovers shelved from The Wall.
All the same, the outcome is less than impressive with some bright exceptions (The Fletcher Memorial Home, Two Suns In The Sunset, The Final Cut, Your Possible Pasts). Waters’ split came after that as well as the legal proceedings he took out to prevent Gilmour and Mason from using the name Pink Floyd. He lost the case and his ex-colleagues with Richard Wright as a guest musician released A Momentary Lapse Of Reason in 1987, a record with 80’s plastic production where their style had nothing to do with their glorious past, with On The Turning Away, Learning To Fly and Sorrow hardly making the cut.
After Peter Gabriel’s departure in 1974 and Steve Hackett’s in 1977, Genesis released in 1978 And Then There Were Three which foreshadowed the things to come with regard to the direction that they would take to more commercial areas. Just Duke (1980) keeps up somewhat appearances, while the rest of their three releases (Abacab, Genesis, Invisible Touch) have absolutely nothing to do with progressive rock and taint the history of this huge band. Nevertheless, their two ex-members set out on diametrically different course. On the dawn of the 80’s, Steve Hackett recorded Defector, his best by far work out of the six he did during the decade. His style remains sweet and melodic but less adventurous, defining the guitar style of a sub-genre we will analyze down the line.
As regards Peter Gabriel’s career, there is nothing to say… His legacy during the decade was three studio records, a live album and two soundtracks (the sublime Passion for the film The Last Temptation Of Christ among them). The exceptional 3: Melt is probably his best work.
Having recruited killer musicians, Gabriel gives weight to the straightforwardness of the feelings and the braininess of the songs in this album, composing great tunes like Games Without Frontiers, Biko and Family Snapshot. The follow-up 4 : Mask or Security in 1982 was along the same lines, with Peter Hammill roped in to contribute in three songs: Shock The Monkey, The Family And The Fishing Net and Lay Your Hands On Me. So (1986) was, in essence, a pop record, yet the commercial breakthrough aside it contains some of his most important compositions like Red Rain and Sledgehammer.
In the Yes’s fold, things didn’t look too bright. After the average Tormato, the dawn of the 80’s brought a handful of changes in the group’s line-up, namely Rick Wakeman and Jon Anderson stepped out to be replaced by Geoff Downes and Trevor Horn respectively. The revamped line-up debuted in 1980 with Drama, which was an unexpectedly good record and ranks among the band’s best works. The symphonic prog they delivered was accessible but also adventurous, where Steve Howe and Chris Squire played a starring role once again. Unfortunately the line-up changes didn’t stop; Jon Anderson rejoined and Tony Kaye and Trevor Rabin replaced Geoff Downes and Steve Howe in keyboards and guitar respectively. The purely pop direction of 90125 and Big Generator was disappointing through and through, in spite of the dough that rolled in due to the hit single Owner Of A Lonely Heart.
Emerson, Lake & Palmer, Gentle Giant and Van Der Graaf Generator did collectively two records, an average one (as Emerson, Lake & Powell no less) and a disappointing one (Civilian-1980), but Peter Hammill was prolific and did eight studio albums in the 80’s. Out of this lot, The Black Box (1980) deserves some extra attention because of its experimental material and darkwave aesthetic. Yet, his most remarkable works as a whole in the decade were Enter K (1982) and, all the more, Patience (1983), two sublime records that chimed in with the zeitgeist of the era where Hammill invests in introversion while keeping true to its progressive roots. His unique tone embellishes the less-is-more compositions, compared to the stuff he did back in VDGG, and the result is impressive once again. Do yourselves a favour and listen to the song Patient.
Kansas, probably the top prog band from the USA, struck out in a completely different direction, aiming clearly for a radio-friendly approach and as a result the AOR course they charted had nothing to do with the grandeur of the 1974 – 1978 era. The mighty Jethro Tull reached an all-time low too, where synth experimentations, drum programming and guitars à la Dire Straits were out of place with the band’s DNA. The only record out of the five they did that somewhat saves the day is Crest Of A Knave, mainly thanks to the outstanding Budapest.
Camel went through the worst days of their career too. The compositional decline that began in Rain Dances, went on in Nude (1981), the first record they released in the 80’s. Quite melodic but lacked of inspired songs and its best moments were reduced to the ever-touchy solos of Andrew Latimer. The downfall spiral went on with The Single Factor, perhaps their worst record of their catalogue. Stationary Traveller turned out to be a gulp of fresh air into the lungs of the band. In spite of its commercial disposition, oddly enough this time it worked with the vestiges of their symphonic prog of their legendary era (1973 – 1977) and the final outcome is deemed as successful. After that, a legal battle between Latimer with their ex-manager Geoff Jukes took place, which was the cause for the band’s hiatus for seven years.
The fall of the decade we are talking about had some very happy news in store for the most representative band of space rock, Hawkwind. The addition of Tim Blake on the keyboards and Ginger Baker on drums, breathed new life in the band and the revamped line-up recorded the amazing Levitation, their best effort since Warrior On The Edge Of Time and up to this day.
Captain’s Dave Brock crew blended tastefully garage rock with space atmosphere and exquisite melodies into nine flawless compositions. Unfortunately Blake and Baker split and the rest of five records (Sonic Attack-1981, Church Of Hawkwind-1982, Choose Your Masques-1982, The Xenon Codex-1988) don’t match up to the grandeur of Levitation and they cannot be seen as anything but average, excluding the quite heavy for their standards and based lyrically on Michael Moorcock’s book Elric Of Melnibone, The Chronicle Of The Black Sword.
To say that the German scene went through a protracted period of decay is an understatement, to say the least. It was non-existent right from the end of the 70’s and the bands that kept recording with consistency and quality were thin to the ground. Especially krautrock had vanished and synths had invaded and prevailed almost everywhere. Things got worse during the 80’s and great bands didn’t just let their fans down but they also caused justifiable bitter laughter (Amon Duul II, Can, Klaus Schulze, Lucifer’s Friend, Birth Control, Embryo, Kraan, Jane, Cluster, Passport, Triumvirat, Novalis, Grobschnitt). Aside from the bands that are about to be mentioned below, the Swiss/Germans Brainticket paradoxically stood out by releasing Adventure and Voyage, two knee-deep spacey and jam-perfect /experimental records that keep the spirit and aesthetic of the unique Celestial Ocean unaltered.
A bright exception to this disappointing rule were Eloy, who, quantity-wise at least, were as prolific as they were in the 70’s, namely they did seven records (six studio albums and one soundtrack). Colours introduced them to the new decade but in spite of its impressive cover and its heaviness didn’t pull off to excite fans and critics with a few exceptions like Illuminations and Child Migration. Synths took the lead now and in this context they released in 1981 the album Planets, their best one since Silent Cries And Mighty Echoes. Ambience and imposing melodies is what this record is all about and cuts like Mysterious Monolith, At The Gates Of Dawn and Carried By Cosmic Winds jog our memory why so few prog bands were worshipped as much as they were. Unfortunately, the uninspired follow-ups Time To Turn and Performance failed to live up to the high standards, even though the AOR touch and the more straightforward approach of Metromania did succeed to give them a new lease of life in a time where their reputation had fizzled out. At the end of the decade they reached the all-time low of their career when they released the pathetic Code Name: Wild Geese OST and Ra, two albums that signified a protracted crisis which the band hasn’t overcome up to this day.
At some point, the History of Music should restore the injustice and commemorate Popol Vuh as one of the greatest acts of the 20th century and Florian Fricke as a unique originator who pioneered, experimented and sought his influences through traditional music and at the end of the day he did great things. His close relationship with the director Werner Herzog which blossomed with the unique soundtracks of Aguirre The Wrath Of God, Herz Aus Glas and Nosferatu, rendered him responsible for the film score of the latter’s music. Therefore, Popol Vuh took on two more soundtracks of this renowned director, Fitzcarraldo and Cobra Verde, where the final product deviates considerably from the prog sphere. Apart from that, with regard to studio releases, they delivered three records, Sei Still Wisse Ich Bin, Agape-Agape Love-Love and Spirit Of Peace, of which the first one is their best work as a whole. With the addition of Renate Knaup as a permanent member, the German pioneers mix the meditating religious music with a good dose of ethnic and world music elements. Tantric Songs deserves a mention, an amazing compilation (with English titles this time) of the best moments from the records Bruder Des Schattens – Sohne Des Lichts and Die Nacht Der Seele. Wrapping up the chapter of 80’s German scene, it would be omission to make no reference of the titans Tangerine Dream, the group that, in essence, formed electronic music. During this particular decade they were above and beyond prolific and the total harvest (studio, live, soundtracks) was no less than 28 records! We will focus on the best of them, since the analytical presentation of each one is impossible for practical reasons. Aside from the two core members Froese και Franke, the third one changed fickly and TD after the more traditional prog rock orientation of Cyclone and Force Majeure, went gradually back to the synth/age ground, releasing the magnificent Tangam and the very good Exit and after that the honourable and typical of the 80’s spirit, Hyperborea and Underwater Sunlight. The two impeccable live albums, Logo and Poland deserve citation where they play live material inexistent in any other studio record, as always.
Since we talk about the progressive electronic genre thanks to Tangerine Dream, it would be shameless to wrap this up omitting the one and only record that Manuel Göttsching released in the 80’s, the guitarist and leader of the mighty Ash Ra Tempel. E2-E4, though granted more electronic than prog, is considered as a fulcrum for electronic music, causing awe how innovative it still sounds.
When the talk leans towards the bands that preserved unaltered their prog attitude but at the same time they fit in with the trend without cheapening their sound, then King Crimson is always one of the two groups that will be first mentioned. 
After seven years of draught, that is the release of Red and the ending of their first break-up, Robert Fripp decided to re-energize the band, planning not to mimic his musical past but rather pioneer and create something new and fresh. With a retooled line up/dream team consisting of the “veteran” Bill Bruford on drums, Adrian Belew of Talking Heads (vocals, guitar – the first time ever that Fripp engaged a second guitarist in his band) and Peter Gabriel’s permanent member and the master of the chapman stick bass Tony Levin, they recorded Discipline in 1981. To describe this particular historical release is not an easy task. Belew’s experimentations, who brought along a clearly new wage verging-on-pop aesthetic to King Crimson’s prog, were built upon Fripp’s mathematically precise riffs and the rhythm section’s unrepeatable achievements. Discipline’s bacchanal includes influences ranging from jazz/fusion to funk or even afro rhythms beneath the progressive cloak they never got rid of.
Cuts like Elephant Talk, Frame By Frame and The Sheltering Sky are gold pages in the history of prog. The critics of that time were baffled, having no idea whatsoever how to receive this very masterpiece but in the meantime the British released Beat just the next year, a really good record which on the one hand is more melodic and on the other hand is along the same lines as its predecessor but not just as good. Their 80’s trilogy, before the second split, was completed in 1984 with Three Of A Perfect Pair, a quite uneven record where the first four tunes lean towards 80’s new wave style, whereas the rest of the album is extremely experimental, nonstructured music. Of all three, it is probably the weakest one, nevertheless in this experimental stuff there is plenty of good music. Fortunately, some years later Absent Lovers was released, a unique live document that fully captured this very era of the band.
To wrap up the first part this special feature on 80’s progressive rock in the best possible way, we left on purpose for the end the band with the most important legacy with regard to this era, and this band is no other than the gang of Geddy Lee, Alex Lifeson and Neil Peart. Rush on the back a phenomenal string of exceptional albums consisting of 2112, A Farewell To Kings and Hemispheres, entered ideally the new decade by releasing Permanent Waves. 
The Canadians had their fingers on the pulse while composing this record and they enriched their heavy prog they had delivered on previous albums with new wave elements and the synths took a more energetic role. The hit The Spirit Of The Radio with its almost reggae finale is the album’s money shot, whereas the shorter Freewill and Different Strings put on display their simpler yet beautiful side. Jaccob’s Ladder awes with its dark atmosphere whereas it is not far-fetched to say that the DNA of progressive metal lies in the main riff of Natural Science. Even the outsider of the record, Enter nous, is a little lost gem of their catalogue. Naturally Rush didn’t ride on the coattails of the success of Permanent Waves but instead they released Moving Pictures a year later. The fact alone that a big proportion of Rush fans holds it as their best ever, is a testimony to its greatness. Rush refined the new direction they struck out a year before with seven flawless compositions. The Canadian trio makes jaws drop with its compositional and performance skills, reaching probably the peak of their chemistry which is depicted whether on the instant-classics Tom Sawyer and Limelight or their most representative instrumental cut YYZ or the prog anthem The Camera Eye or the unique Witch Hunt and Vital Signs. Moving Pictures brought the rear of a string of no less than five “tenners”, earning them the summit of the progdom of the time. Their next step was Signals loaded with even more keyboards and exemplifying even more simplified song structures, giving weight to songwriting. The results were impressive, since tunes like Subdivisions, The Analog Kid and Digital Man, have a place of their own in Rush’s history.
In the same vein was Grace Under Pressure, where influences from The Police (who were at the top of their career back then) crept heavily. The sound was more radio friendly something that didn’t take the edge off their prog direction and the record’s first side was one of the best that Rush ever did which featured Distant Early Morning, Afterimage, Red Sector A and The Enemy Within, worthy representatives of the prog rock which was not at its best back then. Even though Power Windows was maligned by the core of Rush’s fans due to its commercial 80’s approach, it is a very nice record which requires multiple listens to fully appreciate its content and songs like Manhattan Project and Mystic Rhythms. Their true nadir was the average Hold Your Fire and Presto. The former was in the same vein of the synth-oriented direction but no song stood out, the latter attempted to bring back the guitars up front but the result doesn’t vindicate their decision, it’s no coincidence that many of their fans think of it as the worse of their career. Nevertheless, the greatness of what they did during the era 1980-1984 that included four studio records plus the live killer album Live Exit…Stage Left sufficed to be labeled as the most successful 70’s group whose 80’s work didn’t falter.
In the next part of this special feature we will dig into underground progressive stuff and we’ll take a look at the subgenres that blossomed at that time, the introduction of neo-prog that breathed new life into our favourite music and the audience took an interest in it once again and the qualitative representation of symphonic, fusion and avant-prog by relatively unknown groups that their works deserve better than the obscurity they are in.
Από τον Πάρη Γραβουνιώτη
Μετάφραση: Αλέξανδρος Μαντάς
Progressive rock και 80s. Δύο όροι που στην συνείδηση των περισσοτέρων είναι συνυφασμένοι με την παρακμή του είδους. Ήδη από τα τέλη της προηγούμενης δεκαετίας, το prog θεωρήθηκε “δεινοσαυρικό” από κάποιους μουσικοκριτικούς, εξαιτίας κυρίως της λούπας της υπερφίαλης επιδειξιομανίας στην οποία έπεφταν αρκετά μεγάλα συγκροτήματα, αλλά και λόγω της έλλειψης αμεσότητας με τον κόσμο. Δεν είναι τυχαίο ότι είχε κατηγορηθεί πως είχε καταλήξει να είναι μουσική από μουσικούς για μουσικούς. Αυτό οδήγησε στην άνθηση του punk rock και του post punk/dark wave, είδη πιο άμεσα αλλά φυσικά και με λιγότερη μουσικότητα, τεχνική και πολλές φορές και με φθηνή αισθητική. Αυτό βέβαια αποτελεί την μισή αλήθεια, γιατί αν κάποιος κοιτάξει την prog δισκογραφία στην περίοδο της punk άνθησης (1977-79) θα δει ότι η παρακμή του ήταν ως επί το πλείστον εμπορική και όχι καλλιτεχνική. Με αυτήν την προδιάθεση από κοινό και κριτικούς, η λέξη progressive στην δεκαετία του 1980 φάνταζε ως ύβρις. Ας ρίξουμε λοιπόν μια βαθύτερη ματιά στα «πέτρινα χρόνια» του είδους, ξεκινώντας με το τι έκαναν οι μεγάλες μπάντες των 70s και στην συνέχεια να διεισδύσουμε στον underground χώρο.
Η γενικότερη αρνητική προδιάθεση για το progressive οδήγησε τα περισσότερα συγκροτήματα στο να αλλάξουν τον ήχο τους, να προσθέσουν synths και να γίνουν πιο εμπορικά με την κακή έννοια του όρου. Οι Pink Floyd μετά από την οικονομική καταστροφή της περιοδείας του The Wall και τα εσωτερικά τους να μοιάζουν με καζάνι που βράζει, το 1983 μπήκαν στο studio για την ηχογράφηση του The Final Cut χωρίς τον Rick Wright, ο οποίος αποχώρησε σε ήπιους τόνους λόγω της μη ενεργής συμμετοχής του στην δημιουργία του δίσκου. Ως τρίο πλέον, τα ηνία τα είχε αναλάβει ο Roger Waters κάτι που φαίνεται και στο τελικό αποτέλεσμα. Το The Final Cut θα μπορούσε κάλλιστα να είχε κυκλοφορήσει ως προσωπικός του δίσκος, με τις συνθέσεις να αποτελούνται κυρίως από απομεινάρια του The Wall.
Το αποτέλεσμα είναι μετριότατο με κάποιες λαμπρές εξαιρέσεις (The Fletcher Memorial Home, Two Suns In The Sunset, The Final Cut, Your Possible Pasts). Έπειτα ακολούθησε η αποχώρηση του Waters και η δικαστική του διαμάχη με τους Gilmour και Mason για την χρήση του ονόματος των Pink Floyd. Εν τέλει ο Waters δεν δικαιώθηκε για αυτήν του την κίνηση, και οι υπόλοιποι δύο με τον Wright να συμμετέχει ως guest, κυκλοφόρησαν το 1987 το A Momentary Lapse Of Reason, έναν δίσκο με πλαστική 80s παραγωγή και τον ήχο τους να μην θυμίζει σε τίποτα το ένδοξο παρελθόν τους, μετά βίας διασώζονται τα On The Turning Away, Learning To Fly και Sorrow.
Οι Genesis μετά την αποχώρηση του Peter Gabriel το 1974 και του Steve Hackett το 1977 είχαν κυκλοφορήσει το And Then There Were Three προμηνύοντας τη νέα τάξη πραγμάτων στον ήχο τους και την μεταστροφή τους προς πιο εμπορικές φόρμες. Μόνο το Duke του 1980 καταφέρνει κάπως να κρατήσει τα προσχήματα, με τα υπόλοιπα 3 δημιουργήματά τους (Abacab, Genesis, Invisible Touch) να μην έχουν ουδεμία σχέση με το prog και να αποτελούν μαύρη σελίδα στην ιστορία της τεράστιας αυτής μπάντας. Ωστόσο, αντίθετη καλλιτεχνικά πορεία είχαν τα 2 πρώην μέλη τους. Ο Steve Hackett στην αυγή των 80s, κυκλοφόρησε το Defector, τον μακράν του δεύτερου καλύτερο του δίσκο από τους συνολικά 6 στη δεκαετία. Ο ήχος του παραμένει γλυκός και μελωδικός, λιγότερο όμως περιπετειώδης ορίζοντας το κιθαριστικό παίξιμο ενός υποείδους που θα το αναλύσουμε αργότερα.
Για την καριέρα του Peter Gabriel τι να πει κανείς… Η συνολική του κληρονομιά για την δεκαετία ήταν 3 studio δίσκοι, ένας live και 2 soundtracks (μεταξύ αυτών και το εξαιρετικό Passion για την ταινία The Last Temptation Of Christ). Το αριστουργηματικό 3 (Melt) του 1980 αποτελεί πιθανότατα και την κορυφαία του δουλειά.
Με ένα εξαιρετικό line up, εδώ ο Gabriel δίνει βάρος στην αμεσότητα των συναισθημάτων καθώς και στην εγκεφαλικότητα των συνθέσεων, συνθέτοντας σπουδαία κομμάτια όπως τα Games Without Frontiers, Biko και Family Snapshot. Σε παρόμοιο ύφος και αισθητική και το αμέσως επόμενο του πόνημα 4 (Mask) του 1982, με τον Peter Hammill να συμμετέχει σε 3 κομμάτια, τα Shock The Monkey, The Family And The Fishing Net και Lay Your Hands On Me. Το So του 1986 μπορεί να είναι ένας pop δίσκος στην ουσία του, ωστόσο εκτός από το εμπορικό του breakthrough, περιέχει μερικές από τις σπουδαιότερες του συνθέσεις όπως τα Red Rain και Sledgehammer.
Στο στρατόπεδο των Yes τα πράγματα δεν φάνταζαν ιδανικά. Μετά το μετριότατο Tormato, το έμπα της δεκαετίας βρήκε το line-up τους αρκετά αλλαγμένο, με τους Rick Wakeman και Jon Anderson να αποχωρούν και την θέση τους να παίρνουν αντίστοιχα οι Geoff Downes και Trevor Horn. Το Drama του 1980 που εγκαινίασε την νέα τους σύνθεση είναι ένας ανέλπιστα καλός δίσκος που στέκεται με άνεση στα κορυφαία πονήματα της μπάντας. Το symphonic prog τους είναι προσβάσιμο αλλά και περιπετειώδες, με τους Steve Howe και Chris Squirre να είναι και πάλι πρωταγωνιστές. Δυστυχώς οι αφίξεις/αποχωρήσεις συνεχίστηκαν, με τον Jon Anderson να επιστρέφει στο μικρόφωνο και τους Tony Kaye και Trevor Rabin να αντικαθιστούν τους Geoff Downes και Steve Howe στα πλήκτρα και την κιθάρα αντίστοιχα. Η εντελώς pop κατεύθυνση των 90125 και Big Generator ήταν άκρως απογοητευτική, παρόλο το γέμισμα των τραπεζικών τους λογαριασμών με το hit Owner Of A Lonely Heart.
Μπορεί από τους Emerson, Lake & Palmer, τους Gentle Giant και τους Van Der Graaf Generator να είχαμε συνολικά μόνο δύο δίσκους, έναν επιεικώς μέτριο (και μάλιστα ως Emerson, Lake & Powel) και έναν απογοητευτικό (Civilian-1980), είχαμε όμως στα ντουζένια του τον Peter Hammill ο οποίος ούτε λίγο ούτε πολύ κυκλοφόρησε 8 studio δίσκους στα 80s. Από αυτούς, το The Black Box του 1980 χρίζει αναφοράς λόγω του πολύ πειραματικού του χαρακτήρα και της darkwave αισθητικής του. Πάντως συνολικά οι πιο αξιόλογες δουλειές του στην δεκαετία υπήρξαν το Enter K του 1982 και ακόμη περισσότερο το Patience του 1983, δύο εξαιρετικοί δίσκοι που εναρμονίστηκαν με τον ήχο της εποχής, με τον Hammill να επενδύει στην εσωτερικότητα παραμένοντας progressive στην ουσία του. Η μοναδική του χροιά ντύνει τις πιο “less is more” συνθέσεις του σε σχέση με την περίοδο του στους VDGG, με το αποτέλεσμα να είναι και πάλι εντυπωσιακό. Κάντε την χάρη στον εαυτό σας και ακούστε το κομμάτι Patient.
Οι Kansas, η πιθανότατα κορυφαία αμερικανική prog rock μπάντα, άλλαξαν εντελώς κατεύθυνση στοχεύοντας σε έναν καθαρά εμπορικό radio friendly ήχο, και φυσικά η AOR πορεία που ακολούθησαν ουδεμία σχέση είχε με τα μεγαλεία της περιόδου 1974-1978. Δυστυχώς στο καλλιτεχνικό ναδίρ τους έφτασαν και οι μεγάλοι Jethro Tull, με τους synth πειραματισμούς, το drum programming και τις Dire Straits κιθάρες να μην ταιριάζουν καθόλου στο DNA της παρέας του Ian Anderson. O μόνος δίσκος από τους συνολικά 5 που σώζει κάπως τα προσχήματα είναι το Crest Of A Knave κι αυτό λόγω του εξαιρετικού Budapest.
Τις χειρότερες μέρες τις καριέρας του βίωσαν και οι Camel, όπου η συνθετική πτώση που άρχισε να παρατηρείται από το Rain Dances και μετά συνεχίστηκε και στο Nude του 1981, τον δίσκο που εγκαινίασε την είσοδό τους στα 80s. Αρκετά μελωδικός αλλά χωρίς εμπνευσμένες συνθέσεις, οι κορυφές του περιορίστηκαν στα πάντα συγκινητικά solo του Andrew Latimer. Η κατηφόρα συνεχίστηκε με το απογοητευτικό The Single Factor, τον ίσως χειρότερο δίσκο της καριέρας τους. Το Stationary Traveller του 1984 αποδείχτηκε μια υγιής ανάσα στα πνευμόνια της μπάντας. Παρόλη την αρκετά εμπορική χροιά του, εδώ όλως παραδόξως ταιριάζει με τα ψήγματα συμφωνικού prog που απέμειναν από την θρυλική τους περίοδο (‘73-‘77) με το τελικό αποτέλεσμα να κρίνεται επιτυχημένο. Από εκεί και πέρα ξεκίνησε μια δικαστική μάχη του Latimer με τον πρώην manager τους Geoff Jukes που ήταν και η αφορμή να μπει το συγκρότημα για 7 συνολικά έτη στον πάγο.
Η αυλαία της δεκαετίας που μελετάμε επιφύλασσε μερικές πολύ ευχάριστες ειδήσεις στην αντιπροσωπευτικότερη space rock μπάντα, τους Hawkwind. Η είσοδος των Tim Blake στα πλήκτρα και Ginger Baker στα drums τους έδωσε πνοή, και με ανανεωμένο line up κυκλοφόρησαν το εξαιρετικό Levitation, τον κορυφαίο τους δίσκο τους από το Warrior On The Edge Of Time μέχρι και σήμερα.
Η παρέα του καπετάνιου Dave Brock συνδυάζει για άλλη μια φορά ιδανικά το βρώμικο garage rock με space ατμόσφαιρες και θεσπέσιες μελωδίες μέσα από 9 αψεγάδιαστες συνθέσεις. Δυστυχώς οι Blake και Baker αποχώρησαν, με τους υπόλοιπους 5 δίσκους τους (Sonic Attack-1981, Church Of Hawkwind-1982, Choose Your Masques-1982, The Xenon Codex-1988) να μην πλησιάζουν το μεγαλείο του Levitation και συνολικά να κρίνονται μετριότατοι, με μοναδική εξαίρεση το αρκετά heavy για τα δεδομένα τους και επηρεασμένο στιχουργικά από το βιβλίο Elric Of Melnibone του Michael Moorcock, The Chronicle Of The Black Sword.
Για να περιγράψει κανείς την φάση στην οποία είχε περιέλθει η γερμανική σκηνή, ακόμα και να πει ότι περνούσε μια μακρά περίοδο παρακμής δεν αποτυπώνει ούτε περιγράφει πλήρως την πραγματικότητα. Στην ουσία είχε ήδη διαλυθεί από τα τέλη των 70s, με τις μπάντες που συνέχιζαν να δισκογραφούν με συνέπεια και ποιότητα να είναι πραγματικά ελάχιστες. Ειδικά ο krautrock ήχος είχε εξαφανιστεί, με τα synths να έχουν κυριεύσει στις περισσότερες των περιπτώσεων. Αυτή η κατάσταση δυστυχώς επιδεινώθηκε στα 80s, με τα μεγάλα σχήματα όχι μόνο να απογοητεύουν, αλλά μερικά να βγάζουν πικρόχολο και δικαιολογημένο γέλιο (Amon Duul II, Can, Klaus Schulze, Lucifer’s Friend, Birth Control, Embryo, Kraan, Jane, Cluster, Passport, Triumvirat, Novalis, Grobschnitt). Πέρα από τις μπάντες που θα αναφερθούν παρακάτω, από τον πιο underground χώρο παραδόξως ξεχώρισαν οι Γερμανοελβετοί Brainticket κυκλοφορώντας τα Adventure και Voyage, δύο εντελώς spacey και jam-αριστούς/experimental δίσκους που διατηρούν αναλλοίωτο το πνεύμα και την αισθητική του μοναδικού Celestial Ocean.
Λαμπρή εξαίρεση σε αυτό τον απογοητευτικό κανόνα αποτέλεσαν οι Eloy, οι οποίοι τουλάχιστον σε ποσότητα μας παρέδωσαν τους ίδιους δίσκους με τα 70s, δηλαδή 7 στο σύνολο (6 studio και ένα soundtrack). Το Colours που εγκαινίασε την είσοδό τους στα 80s, παρά το εντυπωσιακό εξώφυλλο και την αρκετά heavy κατεύθυνσή του δεν κατάφερε να ενθουσιάσει κοινό και κριτικούς με κάποιες μικρές εξαιρέσεις όπως τα Illuminations και Child Migration. Πλέον πρωταγωνιστικό ρόλο στον ήχο τους έπαιζαν τα synths, και με τα συγκεκριμένα δεδομένα το 1981 κυκλοφόρησαν το Planets, τον καλύτερο τους δίσκο από το Silent Cries And Mighty Echoes και μετά. Έντονη ατμοσφαιρικότητα και επιβλητικές μελωδίες χαρακτηρίζουν τον συγκεκριμένο δίσκο, με κομμάτια όπως τα Mysterious Monolith, At The Gates Of Dawn και Carried By Cosmic Winds να μας θυμίζουν γιατί αγαπήθηκαν όσο λίγα prog σχήματα. Δυστυχώς τα ανέμπνευστα Time To Turn και Performance που ακολούθησαν δεν κατάφεραν να τους διατηρήσουν σε υψηλά ποιοτικά στάνταρ, ενώ η ΑΟR πινελιά και η πιο straight προσέγγιση του Metromania κατάφερε να τους δώσει παραδόξως μια δυνατή πνοή σε μια εποχή που η φήμη τους είχε ξεθωριάσει. Το φινάλε της δεκαετίας με τα τραγικά Code Name: Wild Geese OST και Ra τους βρήκε στην χειρότερη φάση της καριέρας τους, βάζοντάς τους σε μια περίοδο μακράς κρίσης που μέχρι και σήμερα δισκογραφικά δεν έχουν καταφέρει να ξεπεράσουν.
Κάποια στιγμή η μουσική ιστορία πρέπει να αναγνωρίσει τους Popol Vuh ως ένα από τα σπουδαιότερα σχήματα του εικοστού αιώνα, και τον Florian Fricke έναν μοναδικό δημιουργό που μέσω των έργων του πρωτοπόρησε, πειραματίστηκε, αναζήτησε τις επιρροές του μέσα από παραδοσιακές μουσικές και εν τέλει μεγαλούργησε. Η στενή σχέση του Fricke με τον σκηνοθέτη Werner Herzog που γιγαντώθηκε μέσα από τα μοναδικά soundtracks των Aguirre The Wrath Of God, Herz Aus Glas και Nosferatu, κατέστησε τον πρώτο ως υπεύθυνο για τις μουσικές επενδύσεις των ταινιών του δεύτερου. Έτσι, στα 80s οι Popol Vuh ανέλαβαν τα soundtracks 2 ακόμη ταινιών του σπουδαίου σκηνοθέτη, τα Fitzcarraldo και Cobra Verde με τα τελικό αποτέλεσμα να αποκλίνει αρκετά από τον γενικότερο χώρο του progressive. Κατά τ’άλλα σε επίπεδο studio κυκλοφοριών μας προσέφεραν τρεις δίσκους, τα Sei Still Wisse Ich Bin, Agape-Agape Love-Love και Spirit Of Peace, με το πρώτο να είναι συνολικά η καλύτερή τους δουλειά. Έχοντας ως μόνιμο πλέον μέλος την Renate Knaup, οι Γερμανοί πρωτοπόροι ενώνουν την meditating θρησκευτική μουσική με έντονα ethnic και world music στοιχεία, με την spiritual και πειραματική διάθεση να τους χαρακτηρίζει όπως πάντα. Άξιο αναφοράς αποτελεί και το Tantric Songs, ένα εξαιρετικό compilation (με αγγλικούς τίτλους αυτή τη φορά) με τις κορυφαίες στιγμές των δίσκων Bruder Des Schattens – Sohne Des Lichts και Die Nacht Der Seele. Κλείνοντας το κεφάλαιο της γερμανικής σκηνής στα 80s, δεν θα μπορούσαν να μην αναφερθούν οι τεράστιοι Tangerine Dream, το σχήμα που ουσιαστικά διαμόρφωσε τον ηλεκτρονικό ήχο. Η συγκεκριμένη δεκαετία τους βρήκε υπέρ του δέοντος παραγωγικούς, με την συνολική του συγκομιδή (studio, live, soundtracks) να σταματάει στους 28 δίσκους! Με την αναλυτική δισκογραφική παρουσίαση να φαντάζει αδύνατη για πρακτικούς λόγους, ας επικεντρωθούμε στις κορυφαίες τους στιγμές. Με το τρίτο μέλος να αλλάζει ενίοτε πέραν του βασικού πυρήνα των Froese και Franke, οι TD μετά την πιο παραδοσιακή prog rock κατεύθυνση των Cyclone και Force Majeure επέστρεψαν σταδιακά στον synth/new age ήχο κυκλοφορώντας το εξαιρετικό Tangram και το πολύ καλό Exit, και στην συνέχεια τα αξιοπρεπέστατα και αρκετά κοντά στο συνολικό πνεύμα της δεκαετίας Hyperborea και Underwater Sunlight. Εύφημος μνεία πρέπει να απονεμηθεί και στα 2 άριστα live Logos και Poland, αποδίδοντας όπως πάντα υλικό που δεν υπάρχει σε κανέναν άλλο studio δίσκο τους.
Και μιας και πιάσαμε μέσω των Tangerine Dream τον progressive electronic ήχο, θα ήταν άδικο να κλείσουμε το κεφάλαιο αυτό χωρίς να γίνει αναφορά στον μοναδικό δίσκο που ηχογράφησε στα 80s ο Manuel Göttsching, κιθαρίστας και ηγέτης των μεγάλων Ash Ra Tempel. Το E2-E4, αν και περισσότερο ηλεκτρονικό παρά prog, πέρα από τις εξαιρετικές στιγμές που περιέχει, θεωρείται ένα album-σταθμός για ολόκληρη την ηλεκτρονική μουσική, προκαλώντας εντύπωση για το πόσο πρωτοποριακό ακούγεται.
Όταν η κουβέντα πηγαίνει σε σχήματα που και κράτησαν αναλλοίωτο τον prog χαρακτήρα τους, αλλά και εναρμονίστηκαν στην εποχή τους χωρίς να φτηνύνουν τον ήχο τους, τότε οι King Crimson είναι πάντα το ένα από τα δύο σχήματα που θα αναφερθούν πρώτα. Μετά από 7 χρόνια ανομβρίας μεταξύ της κυκλοφορίας του Red και της λήξης της πρώτης διάλυσής τους, ο Robert Fripp αποφάσισε να τους επανενεργοποιήσει έχοντας στο μυαλό του να μην μιμηθεί το μουσικό του παρελθόν, αλλά να πρωτοπορήσει δημιουργώντας κάτι νέο και ηχητικά φρέσκο. Με καινούριο line-up/dream team αποτελούμενο από τον “παλιό” Bill Bruford στα drums, τον Adrian Belew των Talking Heads σε φωνή και κιθάρα (πρώτη φορά που ο Fripp είχε δεύτερο κιθαρίστα στο σχήμα του) και το μόνιμο μέλος του Peter Gabriel και μάστορα του chapman stick Tony Levin, κυκλοφόρησαν το 1981 το Discipline. Η περιγραφή του συγκεκριμένου ιστορικού δίσκου είναι πραγματικά δύσκολη. Πάνω στα μαθηματικής ακρίβειας riff του Fripp και στα κατορθώματα του ανεπανάληπτου rhythm section, στήνονται οι πειραματισμοί του Belew ο οποίος έχει φέρει μια ξεκάθαρα new wave έως και pop αισθητική στο progressive των KC. Το όργιο του Discipline περιλαμβάνει από jazz/fusion και funk στοιχεία μέχρι afro ρυθμούς, κάτω από τον ανεπανάληπτο πειραματικό μανδύα που ποτέ δεν πέταξαν από πάνω τους.
Κομμάτια όπως τα Elephant Talk, Frame By Frame και The Sheltering Sky έχουν γράψει την δική τους χρυσή σελίδα στον χώρο. Με τους μουσικοκριτικούς της εποχής να έχουν σαστίσει μην ξέροντας πώς να υποδεχτούν το συγκεκριμένο αριστούργημα, οι Βρετανοί μόλις την επόμενη χρονιά κυκλοφόρησαν το Beat, έναν πραγματικά πολύ καλό δίσκο που αφενός είναι πιο μελωδικός, αφετέρου κινείται σχεδόν στα ίδια μουσικά πλαίσια του προκατόχου του, χωρίς βέβαια να καταφέρνει να φτάσει τις κορυφές του. Η 80s τριλογία τους πριν την δεύτερη τους διάλυση έκλεισε με το Three Of A Perfect Pair του 1984, έναν αρκετά άνισο δίσκο με τα πρώτα 4 κομμάτια να έχουν μια πιο 80s new wave δομή και τον υπόλοιπο να αποτελείται από ακραία πειραματική, μη δομημένη μουσική. Αν και μάλλον είναι το χειρότερο τους album από τα τρία, μέσα στο πειραματικό τους υλικό μπορεί να βρει κανείς μερικές εξαιρετικές στιγμές. Ευτυχώς αρκετά χρόνια αργότερα, κυκλοφόρησε και το Absent Lovers, ένα μοναδικό live ντοκουμέντο που αποτυπώνει πλήρως την συγκεκριμένη περίοδο της μπάντας.
Για να κλείσει με τον καλύτερο δυνατό τρόπο το πρώτο μέρος του αφιερώματος στο progressive rock των 80s, έμεινε εσκεμμένα για το τέλος το συγκρότημα με την σπουδαιότερη παρακαταθήκη που αφορά την συγκεκριμένη περίοδο, και αυτό δεν είναι άλλο από την παρέα των Geddy Lee, Alex Lifeson και Neil Peart. Οι Rush μετά από ένα ανεπανάληπτο σερί αποτελούμενο από τα 2112, A Farewell To Kings και Hemispheres, έκαναν το ιδανικό ποδαρικό κυκλοφορώντας στο πρώτο δεκαπενθήμερο του 1980 το Permanent Waves. Οι Καναδοί μέσω του συγκεκριμένου αριστουργηματικού δίσκου αφουγκράστηκαν την τάση της εποχής, εμπλουτίζοντας το κιθαριστικό heavy prog των προηγούμενων albums με new wave στοιχεία, με τα synths να αναλαμβάνουν πιο ενεργό ρόλο. Το hit του δίσκου The Spirit Of Radio με το σχεδόν reggae φινάλε του αποτελεί τον κράχτη του δίσκου, ενώ τα πιο μικρά σε διάρκεια Freewill και Different Strings αντιπροσωπεύουν την πιο απλή πλην όμως όμορφη πλευρά τους. Το Jacob’s Ladder συγκλονίζει με την σκοτεινή του ατμόσφαιρα, ενώ στο βασικό riff του επικού Natural Science δεν είναι υπερβολή να υποστηρίξει κανείς ότι εντοπίζεται το DNA του progressive metal. Ακόμη και το outsider του δίσκου Entre Nous αποτελεί ένα μικρό χαμένο διαμάντι στην δισκογραφία τους. Φυσικά δεν επαναπαύτηκαν στην επιτυχία του Permanent Waves, κυκλοφορώντας μόλις τον επόμενο χρόνο το Moving Pictures. Μόνο και μόνο το ότι έχει χαρακτηριστεί από μεγάλη μερίδα του κοινού τους ως το κορυφαίο τους album, αποδεικνύει την τεράστιά του αξία. Μέσα από 7 αψεγάδιαστες συνθέσεις, οι Rush τελειοποιούν το νέο στυλ που εγκαινίασαν τον προηγούμενο χρόνο. Εδώ το καναδικό τρίο εντυπωσιάζει με τις εκτελεστικές και συνθετικές του επιδόσεις, φτάνοντας ίσως στην κορυφή της χημείας μεταξύ τους, κι αυτό αποτυπώνεται είτε στα instant classics Tom Sawyer και Limelight, είτε στο πλέον χαρακτηριστικό τους instrumental κομμάτι YYZ, είτε στο prog anthem The Camera Eye, είτε στα μοναδικά και τόσο ιδιαίτερα Witch Hunt και Vital Signs. Με το Moving Pictures οι Rush έκλεισαν ένα σερί 5 καθαρών “δεκαριών”, τοποθετώντας τους στην prog κορυφή της εποχής. Το επόμενο βήμα τους ήταν η κυκλοφορία του Signals, ενός δίσκου που ενίσχυσε την χρήση των synths και τους βρήκε να απλουστεύουν ακόμη περισσότερο τις δομές, ρίχνοντας το βάρος στην τραγουδοποιία. Και τα αποτελέσματα ήταν εντυπωσιακά, μιας και κομμάτια όπως τα Subdivisions, The Analog Kid και Digital Man έχουν γράψει την δική τους σελίδα στην Rush ιστορία.
Στα ίδια στιλιστικά πλαίσια κινήθηκε και το Grace Under Pressure, βρίσκοντάς τους μάλιστα να επηρεάζονται από τους Police που τότε ήταν στο peak της καριέρας τους. Με έναν radio friendly ήχο που δεν μείωνε ωστόσο την prog τους κατεύθυνση, οι Rush παρουσίασαν μία από τις καλύτερες πρώτες πλευρές δίσκου τους, με τα Distant Early Morning, Afterimage, Red Sector A και The Enemy Within να τους αντιπροσωπεύουν επάξια σε μια δύσκολη περίοδο για τον progressive ήχο. Αν και το Power Windows αδικήθηκε αρκετά από τον πυρήνα των οπαδών τους λόγω της αρκετά εμπορικής 80s χροιάς του, πρόκειται για έναν πολύ καλό δίσκο που θέλει αρκετές ακροάσεις για να εκτιμηθεί το περιεχόμενό του και κομμάτια όπως τα Manhattan Project και Mystic Rhythms. Το πραγματικό τους ναδίρ υπήρξαν τα μετριότατα Hold Your Fire και Presto, με το πρώτο να συνεχίζει το synth-oriented στυλ τους χωρίς ωστόσο να καταφέρει να αναδείξει κάποιο σπουδαίο κομμάτι, και το δεύτερο να προσπαθεί να επαναφέρει τον κιθαριστικό τους ήχο με τα αποτελέσματα να μην τους δικαιώνουν, δεν είναι τυχαίο ότι θεωρείται από πολλούς το χειρότερο album της καριέρας τους. Παρόλα αυτά, τα όσα σπουδαία πέτυχαν την περίοδο 1980-1984 με τους 4 studio δίσκους συν το εξαιρετικό Live Exit…Stage Left, ήταν αρκετά ώστε να τους χαρακτηρίσουν ως το πιο επιτυχημένο 70s σχήμα που συνέχισε το ίδιο ποιοτικά και στα 80s.
Στο επόμενο μέρος τους αφιερώματος θα ασχοληθούμε με τον underground χώρο του progressive, ρίχνοντας μια αναλυτική ματιά στα παρακλάδια που άνθισαν εκείνη την περίοδο, την εμφάνιση του neo-prog που έδωσε πνοή και έκανε το μουσικό κοινό να στρέψει ξανά το βλέμμα του προς το αγαπημένο μας είδος, και την ποιοτική αντιπροσώπευση του symphonic, του fusion και του avant-prog από σχετικά άγνωστα σχήματα που τα πονήματά τους δεν αξίζει να μένουν στην αφάνεια.
Κάντε το πρώτο σχόλιο